kolegium pijarskie
Pierwotny, drewniany budynek kolegium pijarskiego został wzniesiony w latach 1668 - 1672. Następny, murowany przed 1714. Po 1720. został przebudowany i powiększony przez Dominika Bellottiego. Podczas rozbiorów kolegium zamieniono na gimnazjum austriackie, później rosyjskie, w 1823 zostało ono zlikwidowane. Po usunięciu pijarów z Chełma w 1864 budynek był wykorzystywany na potrzeby oświatowe, później przez różne instytucje. Obecnie jest podzielony między parafię i Muzeum Ziemi Chełmskiej.
Budynek dawnego kolegium jest barokowy, częściowo pozbawiony cech stylowych. Piętrowy, podpiwniczony. Ma trzy, nierównej długości skrzydła ujmujące wraz z kościołem (do którego przylega od zachodu) obszerny, zbliżony do kwadratu dziedziniec, otwarty częściowo od frontu. Skrzydło frontowe i tylne wysunięte są ryzalitowo poza elewację skrzydła poprzecznego. Skrzydło frontowe niegdyś było dwu-, obecnie jest jednotraktowe. Skrzydło tylne pierwotnie było półtoratraktowe, z korytarzem od strony dziedzińca, teraz częściowo jest jednotraktowe. W skrzydle poprzecznym pomiędzy dwoma traktami biegnie korytarz. Skrzydło tylne połączone jest z kościołem poprzez zakrystię w parterze i lożę na piętrze. W jego przyziemiu znajduje się brama przejazdowa prowadząca z dziedzińca na dawne podwórze gospodarcze, sklepiona spłaszczoną kolebką z małymi lunetami.
Elewacje budynku nie mają podziałów, ozdobione są jedynie gzymsem wieńczącym, profilowanym, częściowo wzmocnione skarpami. Otwory bramy zamknięte są koszowo, mają szerokie opaski z kluczami. Przęsła bramne obu elewacji ujęte są przez całą wysokość lizenami. Ponad bramą od strony dziedzińca, w prostokątnej płycinie jest malowidło z postacią Chrystusa. Dachy budynku są dwuspadowe, nad ryzalitami trójpołaciowe, kryte blachą.
Na parterze znajdują się pomieszczenia sklepione kolebkowo-krzyżowo, na piętrze nakryte sufitami. W dwóch salach skrzydła frontowego są sufity lustrzane z fasetami.