Józef Pius Dziekoński
(5 maja 1844 Płock – 4 lutego 1927 Warszawa)
architekt, konserwator
Jeden z najwybitniejszych przedstawicieli historyzmu w architekturze polskiej. Projektował głównie kościoły, budowle sakralne oraz budowle w stylu tzw. gotyku nadwiślańskiego. Budowle w tym stylu to ceglane, trójnawowe bazyliki z transeptem, o wysokich, ażurowych wieżach w fasadzie, posiadające trzy ostrołukowe, strzeliste portyki zdobione mozaikami.
Związany był z Cesarską Akademią Sztuk Pięknych w Petersburgu, współpracował z Komisją do Badań Historii Sztuki w Polsce działającą przy krakowskiej Akademii Umiejętności, współzałożyciel Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości, zajmował się problemami konserwacji zabytków architektury. Działał w warszawskim Kole Architektów i Związku Budowniczych. Był jednym z twórców i pierwszym dziekanem Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej.
Do historii architektury przeszedł jako twórca kościołów, zaprojektował ich około 70, chociaż zbudował też kilka innych obiektów, między innymi w Warszawie Zakład im. ks. Siemca przy ul. Lipowej (dziś już nie istniejący), Schronisko dla Paralityków, gmach banku Wawelberga przy ul. Fredry 6, rozbudował szpital Dzieciątka Jezus, zaprojektował neogotyckie kamienice w Alejach Ujazdowskich 22 i przy ul. Marszałkowskiej 70 i 72 oraz kilka nagrobków-mauzoleów na cmentarzu ewangelicko-augsburskim. Zasłynął jako architekt kościołów Mazowsza, przez władze kościelne mianowany został architektem diecezji warszawskiej.
Na Lubelszczyźnie zaprojektował kilka kościołów: kościół pod wezwaniem św. Jakuba w Rykach, Znalezienia Krzyża Świętego we wsi Mokrelipie, Przemienienia Pańskiego w Malowej Górze, Przemienienia Pańskiego w Garbowie, św. Bartłomieja w Łopienniku, św. Macieja i Katarzyny w Ratoszynie, św. Elżbiety w Konstantynowie, WNMP w Stoczku Łukowskim, śś. Piotra i Pawła w Świerżach, przypisywano mu budowę kościoła w Annopolu, w Bobach, w Fajsławicach, w Niemcach, w Orłowie Murowanym, w Wysokiem.
Na jego projekcie Szpitala Dzieciątka Jezus w Warszawie oprał się Hipolit Lucht projektując Szpital Dziecięcy im. Vetterów przy ul. Staszica 11 w Lublinie.
Za swoją pracę otrzymał wiele odznaczeń i wyróżnień, między innymi Krzyż Komandorski Orderu Polonia Restituta oraz Order Kawalerski Św. Grzegorza Wielkiego.
Źródła:
Słownik biograficzny historii Polski, Ossolineum, Wrocław 2005
Marek Nasiadka, Powiat kraśnicki, leksykon krajoznawczy, Kraśnik 2010
Stanisław Turski, Marek Wyszkowski, Lubelszczyzna przewodnik, Lublin 2006
