Dzisiejsza data:

( 25 III 1891 Kozłówka - 20 IX 1953 Warszawa)

działacz ruchu ludowego, publicysta

Ponieważ pochodził z ubogiej, chłopskiej rodziny (był synem Mikołaja i Zuzanny z d. Kozioł, właścicieli kilkunastomorgowego gospodarstwa), po ukończeniu trzech klas szkoły podstawowej rozpoczął pracę zarobkową. Dokształcał się sam – po latach wspominał, jak chodził na piechotę z Kozłówki do biblioteki w Lubartowie. Od 1909 współpracował z prasą chłopską, zaczął od pisania do „Zorzy”, którą prenumerował jego ojciec. W 1913 został członkiem redakcji „Drużyny”, przeniósł się do Warszawy. Później przeszedł do „Ludu Polskiego”, ale po zamknięciu pisma przez władze carskie wrócił w rodzinne strony. Działał w Polskiej Organizacji Wojskowej i Narodowym Związku Chłopskim, za to w 1915 został aresztowany. Przeszedł przez więzienie na Zamku Lubelskim i moskiewskie Butyrki, zwolniony tułał się po Rosji, aż w 1918 udało mu się wrócić do Polski.

Od 1919 był jednym z głównych działaczy ruchu młodzieży wiejskiej, instruktorem terenowym (pomagał tworzyć świetlice, teatry amatorskie, spółdzielnie), a następnie członkiem władz Centralnego Związku Młodzieży Wiejskiej i współredaktorem jego organu prasowego „Siew”. Po przewrocie majowym przeszedł do niezależnego Związku Młodzieży Wiejskiej Rzeczypospolitej Polskiej (nie zgadzał się na kompromis z sanacją), do 1938 kierował wymyślonym przez siebie pismem „Wici”.  

Był propagatorem agraryzmu – idei, która zakładała polityczny prymat chłopów, rozwój spółdzielczości i upaństwowienie wielkiego przemysłu, wspieranie drobnego rolnictwa. Jego postawa antyklerykalna znalazła wyraz w dość oryginalnej koncepcji neopoganizmu (chrześcijaństwo się zdegenerowało, narzuconej odgórnie kulturze kościelno-państwowej trzeba przeciwstawić tradycję ludowo-świecką, wyrastającą ze źródeł starosłowiańskich).

Po podziale w związku zrezygnował z „Wici”, na początku 1939 zaczął wydawać miesięcznik „Chłopski świat”. Od 1938 był członkiem Rady Naczelnej Stronnictwa Ludowego.

Podczas okupacji w Centralnym Kierownictwie Ruchu Ludowego, jeden z liderów Stronnictwa Ludowego „ROCH” i cywilny zwierzchnik Batalionów Chłopskich. Wraz z komendantem głównym BCh Franciszkiem Kamińskim przygotował obronę pacyfikowanej ludności Zamojszczyzny.

Jesienią 1944 wszedł z ramienia CKRL do Rady Jedności Narodowej. Przed wojną krytyczny wobec komunistów, teraz wybrał współpracę z nimi. Od sierpnia 1945 był wiceprezesem Naczelnego Komitetu Wykonawczego i członkiem Rady Naczelnej PSL, a od grudnia posłem do Krajowej Rady Narodowej z ramienia PSL.  Po wyborach w 1947, kiedy odmówił kandydowania z listy PSL, założył tygodnik „Chłopi i Państwo”. Po wykluczeniu z partii, w kwietniu 1947 powołał Centralny Komitet Lewicy PSL, głosił hasła sojuszu z PPR i współpracy z ZSRR. Po wyjeździe za granicę Stanisława Mikołajczyka wszedł do władz PSL.

W latach 1947 – 1949 był prezesem Naczelnego Komitetu Wykonawczego PSL.  W lipcu 1948 został członkiem Rady Państwa. Był twórcą Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego (1949 - 1953 – Prezes Rady Naczelnej ZSL). W 1952 został posłem na Sejm PRL.     

W działalności społecznej szeroko wykorzystywał publicystykę – pisał artykuły poświęcone problemom wsi i młodzieży wiejskiej, broszury programowe, poradniki dla aktywistów wiejskich. Publikował w czasopismach: „Zorza”, „Lud Polski”, „Drużyna”, „Siew”, „Wici” „Gromada – Gazeta Ludowa”, „Chłopski Świat”, „Chłopi i Państwo” i in.

Z tła społecznego wyrastała również jego twórczość literacka. Jak pisze Józef Bińczak – Niećko za literata się nie miał, literatura była dla niego dodatkowym środkiem wychowawczego oddziaływania. Pisał od młodości (debiutował w 1913 nowelą „Głos sumienia”), przedstawiał dolę i niedolę chłopa, wiejskie zwyczaje, propagował hasło awansu społecznego. A wszystko to na tle rodzimego pejzażu. W 1922 wydał trzy tomiki nowel i opowiadań, ukazywały się one też w prasie. Po wojnie, w 1964 wyszedł obszerny wybór prozy Józefa Niećki , z omówieniem Józefa Bińczaka „Kadrela i inne opowiadania”.  Notabene tytułowe „Kadrela” to przezwisko wiejskiego pastucha o trudnym życiorysie.

                                                                                  Marta Goździk

Józef Niećko opublikował m.in.:

1922 - Spełnione sny, Grzech bez winy, Czerwona krew

1923 – W szponach cara (opowiadania)

1929 – Pawlusiowe skrzypki (nowele)

1929 – Wiejska szkoła życia społecznego

1930 – O wewnętrzne życie wsi

1937 – W chłopski świat (wybór pism publicystycznych z okazji 25-lecia działalności społecznej)

1940 – Wigilia narodu polskiego

 

Bibliografia:

  1. Józef Bińczak, wstęp do Kadrela i inne opowiadania Józefa Niećki, Warszawa 1964
  2. www.lewicowo.pl
  3. Waldemar Michalski, Tradycje literackie Lubartowa i Ziemi Lubartowskiej, Lubartów 1994
  4. Słownik biograficzny historii Polski, Wrocław 2005

Grafika losowa