(łacina Lublinum, Jidysz לובלין, litewski Liublinas, rosyjski Люблин) – miasto na prawach powiatu, stolica województwa lubelskiego. Położone na Wyżynie Lubelskiej nad rzeką Bystrzycą, historycznie w Małopolsce.
Warto zobaczyć:
STARE MIASTO
Stary ratusz, zwany Trybunałem, obecnie klasycystyczny (budowany od końca XIV wieku), przebudowywany (XVI, XVII i XVIII wiek), Muzeum Ratusza i Trybunału Koronnego – dawniej najwyższy sąd apelacyjny Korony Królestwa Polskiego I Rzeczypospolitej dla spraw prawa ziemskiego, czyli szlacheckiego na Małopolskę
Dawny Teatr Stary (dawniej zwany Zimowym), klasycystyczny (1822), przebudowany (1844) – najstarszy tego typu obiekt teatralny w Polsce. Początkowo mieściły się w nim lubelska scena dramatyczna i operowa, a w XX wieku także kino
Fragmenty dawnych fortyfikacji miejskich (połowa XIV wieku):
mury obronne z Basztą Gotycką, zwaną także Basztą Półokrągłą
Brama Krakowska (XIV wiek) – strzegąca dostępu do Starego Miasta, zbudowana w stylu gotyckim, w XVIII wieku nadano jej rys barokowy
Brama Grodzka, zwana też Żydowską (1342) – brama miejska prowadząca z zamku na Stare Miasto, wybudowana po zezwoleniu Kazimierza Wielkiego
Zespół zamkowy:
Zamek, pierwotnie gotycki (połowa XIIV wieku), przebudowany na renesansowy (2 połowa XVI wieku), zniszczony (XVII i XVIII wiek). Na jego miejscu (w latach 1824 - 1826) neogotyckie więzienie
Wieża (XIII wiek), donżon – jedna z najstarszych budowli na Lubelszczyźnie
Kaplica Świętej Trójcy, gotycka (wystawiona przed rokiem 1327), przebudowana (1395 – 1418)
Zespół klasztorny jezuitów, fundowany w 1582 roku:
kościół św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty – największy kościół w Lublinie, pełniący funkcję kościoła archikatedralnego archidiecezji lubelskiej, perła baroku na Lubelszczyźnie, pokryta iluzjonistycznymi freskami autorstwa nadwornego malarza Augusta III Sasa, Józefa Meiera
Szkoła przy ul. Jezuickiej (1609 – 1625)
Kolegium jezuickie, barokowe (1632 – 1701)
Wieża Trynitarska (1693 – 1699), przebudowana na neogotycką (1819 – 1821) – najwyższy zabytkowy punkt wysokościowy Lublina – z platformy widokowej, na wysokości 40 metrów roztacza się rozległa panorama miasta
Zespół podominikański:
Kościół św. Stanisława Biskupa, pierwotnie późnogotycki (1575), rozbudowany (1615 – 1668), świątynię otacza jedenaście kaplic
Kaplica Firlejów (1 połowa XVII wieku)
Barokowy klasztor (1635 – 1670) z dwoma wirydarzami, przebudowywany (XIX i początek XX wieku) mieszczący m.in. wspartą na jednym filarze „Salę Unii” – dawny refektarz klasztorny, według podań, w roku 1569 w sali tej podpisano akt unii lubelskiej
Zespół dawnego kościoła farnego:
fundamenty kościoła św. Michała – nieistniejącego obecnie kościoła farnego, najprawdopodobniej pierwszej murowanej świątyni we wschodniej Polsce. Budowla była najstarszym gotyckim kościołem Lublina, jednak z powodu zniszczeń po pożarze została rozebrana w roku 1846. W 2002 roku dokonano zagospodarowania placu Po Farze, wyeksponowano fundamenty kościoła, wmontowano w nie oświetlenie, położono kostkę i wykonano mury z wapienia
Dom mansjonarski – XV-wieczny zabytek w zespole dawnego kościoła farnego, pierwotnie baszta w murach miejskich, a po powołaniu w XVI wieku mansjonarzy, przebudowana na kamienicę mieszkalną
Plebania, obecnie dom kultury
Zespół kościoła św. Wojciecha:
Kościół św. Wojciecha
Szpital św. Łazarza
Zespół klasztorny jezuitów:
Kościół św. Piotra Apostoła
Klasztor
Sobór Przemienienia Pańskiego:
Cerkiew parafii Przemienienia Pańskiego
Cmentarz cerkiewny i ogrodzenie z bramkami
Kamienice staromiejskie, między innymi:
Kamienica Klonowica, Rynek 2 – jej fasadę zdobią sgraffitowe medaliony z wyobrażeniami znanych osób związanych z Lublinem: Sebastiana Klonowica, Biernata z Lublina, zmarłego w Lublinie Jana Kochanowskiego oraz Wincentego Pola
Kamienica Chociszewska, Rynek 6 – rozpoczyna tak zwaną „stronę Lubomelskich” Starego Miasta
Kamienica Lubomelskich, Rynek 8 – z zachowanym renesansowym portalem oznaczonym datą 1540 i cennymi polichromiami o tematyce świeckiej. Jej fasada ma bardzo specyficzny czerwony odcień. U szczytu budowli znajduje się wmurowana w fasadę attyka renesansowa. W piwnicy budynku zachowały się renesansowe malowidła w Winiarni pod Fortuną
Kamienica Pod Lwami, Rynek 9 – renesansowa kamienica, której właścicielem był pierwotnie Jerzy Organista. Jej gzyms zdobią trzy kute w kamieniu lwy.
Kamienica Konopniców, Rynek 12 – jako jedna z nielicznych zachowała oryginalną fasadę pokrytą świeckimi malowidłami.
Kamienica Muzyków, Rynek 16 – pierwotnie była własnością Stanisława Mężyka, rajcy lubelskiego. Ze względu na dekorację zyskała nazwę kamienicy Muzyków, gdyż zdobi ją fryz z postaciami grajków, poświęcony Janowi z Lublina
Kamienica Wieniawskich, Rynek 17 – mieszkał w niej Tadeusz Wieniawski, ojciec skrzypka i kompozytora – Henryka Wieniawskiego
Kamienice: Grodzka 5 i 5a – na parterze kamienic znajduje się Muzeum Aptekarstwa. Kiedyś stanowiły odrębną własność, od XVII wieku należały do rodziny lubelskich aptekarzy – Lewickich, wobec czego zostały połączone jedną klatką schodową
Kamienica, Grodzka 11 – powstała na początku XVII wieku jako plebania kościoła farnego. Po wyburzeniu fary została przejęta przez Skarb Państwowy w 1870 roku i przekazana gminie żydowskiej jako przytułek dla ubogich
Kamienica, Grodzka 23 – znajduje się na skraju Starego Miasta od strony południowo-zachodniej na pochyłości skarpy, tuż za dawnym murem obronnym przy Bramie Grodzkiej. Powstała w XVII wieku jako budynek drewniany, a w 1784 roku architekt Jan Tobiasz Heinze pobudował kamienicę murowaną. Obecnie w kamienicy mieści się kawiarnia, galeria i hotelik Bramma Café
Mansjonaria, Archidiakońska 9 – pierwotnie baszta w murach miejskich, z furtą prowadzącą z zamku do kościoła farnego. Po powołaniu w XVI wieku grupy mansjonarzy przebudowano basztę na kamienicę mieszkalną
Kamienica, Złota 4 – jej fasada składa się ze złotych fresków, a kończąca budowlę attyka barokowa została wmurowana w gmach i zlewa się z malowidłami. Posiada dwie bramy, z czym wiąże się znana lubelska legenda o starym złotniku i jego pięknej córce
Kamienica, Złota 3 – siedziba Muzeum Literackiego im. J. Czechowicza, będącego filią Muzeum Lubelskiego. Budynek współgra z otaczającymi go barokowymi kamienicami, choć sam jest wzniesiony w stylu klasycystycznym
Brama Rybna – XV-wieczna brama zrekonstruowana całkowicie po II wojnie światowej. Należała niegdyś do właścicieli kamienic Rynek 5 i Grodzka 2, z którymi sąsiaduje, prowadzi do Placu Rybnego
Kamienica Bractwa Różańcowego, Rybna 3
Pałac Pawęczkowskich, Rybna 10 – powstały w pierwszej połowie XIX wieku w wyniku przebudowy nieukończonego kościoła i klasztoru trynitarzy, którzy przenieśli się do opuszczonych budynków pojezuickich
Pałace Na Korcach (obecnie ul. Królewska):
Zespół pałacu biskupiego, ul. Królewska 11. Kompleks składa się z dwóch budynków połączonych ze sobą kaplicą. Jeden z nich jest siedzibą Kurii Metropolitarnej, w drugim rezyduje arcybiskup. Powstał jako rezydencja szlachecka, a w ręce kurii biskupiej, wraz z sąsiednim pałacem Konsystorskim, dostał się w 2. połowie XIX wieku
W skład zespołu pałacowego wchodzą:
- pałac Łańcuchowskich, obecnie biskupi, pierwotnie barokowy (2 połowa XVIII wieku), przebudowany (1845 i 1988 – 1989)
- pałac konsystorski, (XVIII wiek), przebudowany (1852)
- kaplica
- ogrodzenie
- ogród
Pałac Jabłonowskich-Sapiehów
Pałac Pociejów, ul. Królewska 17 – obecnie siedziba Izby Drukarstwa
ŚRÓDMIEŚCIE
Kościół Świętego Ducha, dawny szpitalny, gotycki (1419), przebudowany (XVI wiek i 1602 – 1608) w stylu manierystycznym, rozbudowany (1733) w stylu barokowym, obecnie barokowy
Zespół pomisjonarski:
- kościół Przemienienia Pańskiego, późnobarokowy (1719 – 1736)
- klasztor (dawny dwór Lubienieckich, 1 połowa XVII wieku), przebudowywany i rozbudowywany (XVIII wiek i początek XX wieku)
Zespół pobernardyński:
- kościół Nawiedzenia św. Pawła, wczesnobarokowy (1602 – 1630), zbudowany z wykorzystaniem murów kościoła późnogotyckiego (XV wiek), przebudowywany (1872, 1903)
- klasztor (2 połowa XVI wieku), rozbudowany w stylu barokowym (1607, 1749 – 1795, oraz w XIX wieku)
Zespół bernardynów, obecnie jezuitów:
- kościół św. Piotra Apostoła, barokowy (1636 – 1658), odbudowany i rozbudowany (1769 – 1677)
- klasztor barokowy (1636 – 1658, 1669 – 1681), odbudowany (1768 – 1770), częściowo rozebrany (XIX i początek XX wieku)
Zespół dawnych karmelitanek bosych, obecnie karmelitów bosych:
- kościół św. Józefa Oblubieńca NMP, wczesnobarokowy (1635 – 1644), przebudowany (1903)
- klasztor (1612 – 1623), dawny dwór Leszczyńskich, przebudowany (1635 – 1644), remontowany (1984 – 1989)
Zespół dawnych karmelitanek bosych, obecnie szarytek:
- kościół Niepokalanego Poczęcia NMP, barokowy (1646 – 1721), remontowany (1984 – 1982)
- klasztor (połowa XVII wieku)
Zespół pobrygidkowski:
- kościół Wniebowzięcia NMP, gotycki, z elementami manierystycznymi (około 1412 – 1426), przebudowany (1550), rozbudowany (1589 – 1630) - więcej ...
- klasztor późnorenesansowy (1589 – 1630), wielokrotnie remontowany
Zespół dawnych wizytek:
- kościół Najświętszego Serca i Nawiedzenia NMP, późnobarokowy (1730 – 1752), przebudowany (1836 – 1839 oraz XX wiek)
- klasztor (1731 – 1734), rozbudowany (1749 – 1751), przebudowany (XIX i XX wiek)
Dawna cerkiew, obecnie kościół Niepokalanego Poczęcia NMP, eklektyczny (1904 – 1906), przebudowany (1926 – 1932)
Kościół Ewangelicko-Augsburski Świętej Trójcy, klasycystyczny (1785 – 1788), rozbudowywany (XIX wiek)
Nowy Ratusz, klasycystyczny (1827 – 1828), zbudowany z wykorzystaniem murów kościoła (początek XVII wieku)
Teatr im. Juliusza Osterwy, neorenesansowy (1884 – 1886)
Biblioteka im. Hieronima Łopacińskiego, modernistyczna (1935 – 1938)
Katolicki Uniwersytet Lubelski (1921 – 1930), z wykorzystaniem murów klasztoru dominikanów (początek XVII wieku)
Kościół św. Krzyża, z wykorzystaniem murów klasztoru dominikanów (XVII wiek)
Plac Litewski – ukształtowanie placu z zabudową (m.in. pomnik Unii Lubelskiej)
Plac Władysława Łokietka
Park miejski „Ogród Saski” z neogotyckim „domkiem odźwiernego” i kapliczką
„Domek Kata” – szubienica miejska
Pałac Czartoryskich (2 połowa XVII wieku), przebudowany (XVIII wiek), odbudowany (1944 – 1952)
Pałac Lubomirskich, pierwotnie barokowy (1683), przebudowany w stylu klasycystycznym (1823 – 1824), rozbudowany (2 połowa XIX wieku)
Pałac Parysów
Pałac Potockich, barokowy (1716 – 1734), rozbudowany (1798 – 1800)
Pałac Sobieskich, obecnie Politechnika Lubelska (2 połowa XVI wieku), przebudowany (połowa XVII wieku), rozbudowany (1884)
Pałac Tarłów
Dwór Gorajskich
Grand Hotel Lublinianka, czyli dawny dom Kasy Przemysłowców Lubelskich
Hotel Europa
Siedziba Sądu Okręgowego, dawny gmach Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego
Siedziba Sądu Rejonowego
„Bank Państwa” z oficynami
Resursa Kupiecka
Kamienice przy Krakowskim Przedmieściu
Gmach Rządu Gubernialnego
Jeszywas Chachmej Lublin:
synagoga-muzeum
dwuczęściowa mykwa
Zespół cmentarzy miejskich przy ul. Lipowej (1795):
- cmentarz rzymsko - katolicki
- cmentarz prawosławny
- cmentarz ewangelicko-augsburski
- cmentarz wojskowy
- ogrodzenie z 4 bramami
- cerkiew cmentarna
Wzgórze Czwartek:
- Kościół św. Mikołaja
- Dzwonnica
- Cmentarz przykościelny
KALINOWSZCZYZNA
Stary cmentarz żydowski
Zespół klasztorny franciszkanów, ob. salezjanów:
- kościół Matki Bożej Anielskiej
- klasztor
Zespół klasztoru augustianów:
- kościół św. Agnieszki
- klasztor
- dzwonnica
- studnia drewniana
- figura Matki Bożej na kolumnie
- cmentarz przykościelny
Dwór - muzeum Wincentego Pola
Czerwona Karczma „Budzyń”
Dawny niemiecki obóz koncentracyjny na Majdanku, obecnie muzeum:
- pomnik Walki i Męczeństwa
- mauzoleum
Wieża ciśnień przy Alejach Racławickich
Most na Bystrzycy
ABRAMOWICE
Dwór (XVIII/XIX wiek), przebudowany (1946 i 1974)
ABRAMOWICE KOŚCIELNE
Barokowy kościół św. Jakuba Apostoła (1786 – 1796, rozbudowany początek XX wieku)
Plebania barokowa (1 połowa XVIII wieku)
Ratusz (koniec XVII lub początek XVIII wieku), barokowy, murowany
Pozostałości zabudowy (1 połowa XIX wieku)
Pałac Szeptyckich (1803), zbudowany z wykorzystaniem murów renesansowego dworu Tęczyńskich (XVI/XVII wiek), przekształcony (1920), odbudowany (1985)
SŁAWIN
Muzeum Wsi Lubelskiej – skansen architektury drewnianej, ul. Warszawska
Ogród Botaniczny
ZEMBORZYCE KOŚCIELNE
Neogotycki kościół św. Marcina (1906 – 1910) - więcej ...
