Adamów         

           Wieś położona w powiecie łukowskim, siedziba gminy, dawniej miasteczko w gminie Gułów, leży nad rzeką Grabówką, na Wysoczyźnie Żelechowskiej, od zachodu znajduje się duży zespół stawów hodowlanych.

 Warto zobaczyć:

Klasycystyczny, murowany kościół Podwyższenia Krzyża Świętego (1796 – 1858, przekształcony 1930), Rynek

Murowana dzwonnica (około połowy XIX wieku), czworoboczna, dwukondygnacyjna z dachem namiotowym krytym czerwoną dachówką

Cmentarz przykościelny

Prostokątny rynek zachowany z dawnego układu urbanistycznego, przedzielony parterowym zajazdem (1 połowa XIX wieku, później wielokrotnie przekształcany)

Pomnik poświęcony żołnierzom i partyzantom z gminy Adamów

Obok gmachu dawnej łaźni pomnik (1928) wystawiony w 10 rocznicę odzyskania niepodległości

Przy drodze do Krzywdy obelisk upamiętniający żołnierzy AK poległych w latach 1940 – 1944

           W latach 1539 – 1869 miejscowość była miastem, założonym na surowym korzeniu przez Adama i Hieronima Rusieckich, herbu Rawicz, na mocy przywileju króla Zygmunta Starego.

           Pierwotna nazwa Jadaronim, powstała z połączenia ich imion: Jadama (Adama) i Hieronima. Około 1543 roku nazwę przekształcono na Jadamów, a następnie Adamów (około 1617). Wielokrotnie zmieniał właścicieli, należał do Firlejów, Krasińskich i do 1944 roku do Czartoryskich. W 1576 roku liczył około 700 mieszkańców, słynął z targów, które odbywały się w każdy poniedziałek oraz trzech jarmarków przypadających na święta św. Jana Chrzciciela, św. Bartłomieja Apostoła i św. Jadwigi.

           Po upadku powstania styczniowego, w 1869 w ramach represji Adamów stracił prawa miejskie, siedzibę gminy przeniesiono do Gułowa. Około 1890 w związku z utworzeniem we wsi samodzielnej gminy żydowskiej została tu zbudowana synagoga, budynek został zniszczony przez Niemców w czasie okupacji.

           W dniach 4 – 5 października 1939 Adamów znalazł się na głównym kierunku natarcia 13 Dywizji Piechoty Zmotoryzowanej na oddziały polskie z 60 Dywizji Piechoty pod dowództwem pułkownika Adama Eplera. Na cmentarzu na północnym skraju wsi znajdują się 3 kwatery żołnierzy polskich ze zgrupowania Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” poległych w tych walkach.

           W listopadzie 1940 miała miejsce pierwsza masowa egzekucja, w trakcie której na terenie cmentarza rozstrzelano 40 Żydów. W czasie II wojny światowej ludność żydowska Adamowa została wymordowana w Treblince. W 1943, w wyniku wielkiego pożaru, spaliło się całe centrum Adamowa, w tym budynek Urzędu Gminy, szkoła oraz liczne domy mieszkalne. Od 1975 gmina Adamów znajdowała się w granicach województwa siedleckiego, by po reformie administracyjnej w 1999 wrócić do województwa lubelskiego. Obecnie wieś liczy ponad 2 000 mieszkańców.

           Według Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom 1, Warszawa 1880:

           Adamów lub Jadamów, osada, dawniej miasteczko, powiat łukowski, gmina Gułów, posiada sąd gminny, szkołę elementarną i kościół parafialny murowany. Zwyczajna droga łączy Adamów z Łukowem, odległym o 23 wiorsty; najbliższa stacja drogi żelaznej Krzywda na linii z Łukowa do Iwangrodu, stacja pocztowa w Łukowie. Ludność Adamowa wynosi około 1 000 mieszkańców w 90 domach. Mieszkańcy, przeważnie rolnicy, posiadają 1 830 morgów ziemi. Adamów parafia dekanatu łukowskiego liczy 1406 dusz. W zeszłym wieku Adamów był własnością Krasińskich i słynął z jarmarków.

źródła:

Stanisław Turski, Marek Wyszkowski, Lubelszczyzna przewodnik, Lublin 2006

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom 1, Warszawa 1880