Dzisiejsza data:

Pałac w Samoklęskach

            Dwór w Samoklęskach został wzniesiony około 1800 (może na starszym zrębie) przez pułkownika Ciesielskiego, wychowawcę młodych Czartoryskich. W nagrodę za zasługi dostał on ten majątek w dożywocie (dobra Samoklęski były własnością Czartoryskich od 1731). Projekt budowli przypisuje się Chrystianowi Piotrowi Aignerowi.

           W 1824 Samoklęski nabył generał Jan Weysenhoff. Po 1883 dwór został rozbudowany przez Józefa Weyssenhoffa, zyskał wtedy charakter pałacowy. W okresie międzywojennym należał on do Wacława i Róży Kuszlów (kupiony na licytacji). W 1944 majątek został rozparcelowany, w jego części utworzono działające do dziś gospodarstwo rybackie. Od 1969 w pałacu mieścił się dom opieki społecznej. Obecnie stanowi on własność prywatną.

            Pałac jest klasycystyczny, zwrócony frontem na zachód. Murowany z cegły, otynkowany. Pierwotny budynek ma rzut prostokąta, jest parterowy, dziewięcioosiowy, z piętrową częścią środkową. Przed nią znajduje się wgłębny, czterokolumnowy portyk w wielkim porządku, z belkowaniem o tryglifowym fryzie. Jest on zwieńczony trójkątnym, ogzymsowanym przyczółkiem. Części skrajne budynku, dobudowane po 1883, mają formę krótkich, piętrowych skrzydeł, ustawionych prostopadle do głównego korpusu. Podziały na zewnątrz są ramowe. Pod częścią środkową znajdują się piwnice sklepione kolebkowo.

            Układ wnętrz jest dwutraktowy, z sienią i salonem na osi. W dwóch pomieszczeniach znajduje się skromna dekoracja stiukowa na sufitach (klasycystyczna, XIX wiek). Zachował się kominek w drewnianej, neobarokowej obudowie z końca XIX wieku oraz ozdobne, parkietowe posadzki. Okna mają obramienia z końca XIX wieku. Dach nad częścią środkową jest dwuspadowy, nad skrajnymi czterospadowe, kryte blachą.

            Oranżeria została wzniesiona współcześnie z dworem. Po 1944 przerobiona na stajnie. Usytuowana jest na północny zachód od dworu, murowana z cegły, otynkowana. Prostokątna, parterowa. Elewacja frontowa jest dziewięcioosiowa, z półkolistymi, oszklonymi arkadami. W elewacji zachodniej znajdują się ostrołukowe otwory okienne i takiż wejściowy (zamurowany), ujęte w profilowane obramienia. Dach jest dwuspadowy, pobity blachą.

            Wraz z budynkiem dworu, oranżerii i nieistniejącego obecnie belwederku powstał ,,dziki ogród” o romantycznej kompozycji ,,picturesque”, przez współczesnych opisywany jako jeden z najpiękniejszych na Lubelszczyźnie. Założyła go, według własnego projektu, Izabela Czartoryska. Nieregularne kwatery obsadzone były swobodnie roślinnością, otoczone przez dwa stawy i strumień, przez który prowadził romantyczny mostek do stojącego nad wodą belwederku. Wraz z przebudową dworu wprowadzono też zmiany w jego otoczeniu. Między innymi pojawił się gazon z podjazdem i aleją dojazdową, dziedziniec szeroko obsadzono drzewami. Za pałacem powstała oś widokowa z obszernym trawnikiem i fontanną. Obecnie, wskutek przekształceń po II wojnie światowej, dawny układ kompozycyjny parku jest zatarty. Wycięto w nim drzewa, wybudowano budynki szkolne i mieszkalne, założono ogródki działkowe. Zachowały się resztki alei, klombów drzewnych i soliter oraz staw i kanał wodny utworzony z dawnego strumienia. Wśród nielicznych rzadszych okazów drzew są sosny wejmutki, pomnikowe dęby, platan, szpaler kasztanowców. W miejscu fontanny i klombu za pałacem założono sad owocowy.

Źródła:

1. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. 8, z. 11 - dawny powiat lubartowski, Warszawa 1976

2. J. Żabicki, Leksykon zabytków architektury Lubelszczyzny i Podkarpacia, Warszawa 2013

3. M. Kseniak, Parki i ogrody dworskie w województwie lubelskim. Cz. 2 - Od Kijan do Dęblina wzdłuż Wieprza, Lublin 1983

Grafika losowa