Dzisiejsza data:

Pałac w Orłowie Murowanym

Około 500 m na południowy wschód od ruin fortalicji położony jest zespół pałacowo-parkowy. Został on wybudowany w 1842 dla Kajetana hrabiego Kickiego (Kiccy byli właścicielami Orłowa od końca XVIII wieku), najprawdopodobniej według projektu Henryka Marconiego. Pałac nie został wykończony (miał być połączony z oficynami oszkloną kolumnadą, pełniącą funkcję zimowego ogrodu) i już za życia fundatora był w złym stanie.

W1878 Kajetan Kicki zapisał majątek w testamencie Towarzystwu Osad Rolnych i Przytułków Rzemieślniczych. W myśl zapisu pałac miał zostać wykończony i przeznaczony na muzeum z bezpłatnym wstępem. Zgodnie z wolą testatora został odbudowany (po 1882), jednak ze znacznym zatarciem cech stylowych. Zamiast spiętrzonego portyku pojawił się jednokondygnacyjny z balkonem, a do elewacji bocznych dodano wydatny, dwukondygnacyjny ryzalit i parterową przybudówkę. Nie uległy zmianie klasycystyczne oficyny.

Rada towarzystwa zarządzała majątkiem aż do II wojny światowej. W 1940 przeszedł on pod zarząd niemiecki, po wojnie został przejęty przez Skarb Państwa. W pałacu umieszczono szkołę podstawową, a w oficynach ośrodek zdrowia i urząd pocztowy. Obecnie zagospodarowana jest tylko prawa oficyna (mieści się tu przychodnia), pałac jest w rękach prywatnych.

Zespół został założony na niewysokim wzgórzu. Składa się z pałacu zwróconego frontem na północny zachód i dwóch prostopadłych do niego, analogicznych oficyn. Usytuowane one są symetrycznie, po bokach dziedzińca z gazonem przed pałacem (od północnego wschodu i południowego zachodu). Całość otacza park zajmujący powierzchnię 7,5 ha. Od południowego wschodu znajduje się dziedziniec gospodarczy.

Pałac jest murowany z cegły i otynkowany, piętrowy, podpiwniczony. Ma rzut prostokąta. Elewacja frontowa jest jedenastoosiowa, tylna dziewięcioosiowa. Obie mają pośrodku kilkuosiowe, pozorne ryzality. Elewacja frontowa poprzedzona jest na osi czterokolumnowym, toskańskim portykiem. Podtrzymuje on balkon z tralkową balustradą. Przed elewacją ogrodową jest taras z jednobiegowymi schodami. W elewacji bocznej północno-wschodniej jest silnie wysunięty ryzalit trzyosiowy, do północno-zachodniej przylega parterowa, prostokątna przybudówka.

Dekoracja elewacji została zapewne nieco przekształcona podczas odbudowy po 1882. Kondygnacje oddziela wyrazisty, potrójny gzyms, górną obiega gzyms wieńczący. Elewacja parteru i narożniki obu kondygnacji są boniowane. Ryzalit frontowy i ogrodowy rozczłonkowane pilastrami toskańskimi w dolnej, a jońskimi w górnej kondygnacji. Okna są prostokątne, te w dolnej kondygnacji z parapetami w formie gzymsów, te w górnej ujęte w profilowane opaski i z odcinkami gzymsów nadokiennych. Okna i drzwi w ryzalicie ogrodowym zamknięte są półkoliście. Zdobią je profilowane gzymsy o kształcie archiwolt spiętych kluczami. Dach jest czterospadowy, kryty blachą. Wnętrze ma układ dwutraktowy, z hallem i salonem na osi.

Oficyny zostały wybudowane równocześnie z pałacem, być może również według projektu Marconiego (w takim samym stylu jak pałac). Zachowały się w nich cechy architektury palladiańskiej. Są murowane z cegły i otynkowane, parterowe, na wysokich cokołach. W rzucie prostokątne, siedmioosiowe. Każdą poprzedzają z trzech stron dwukolumnowe, toskańskie portyki. Kolumny podtrzymują belkowanie i niewielki, trójkątny przyczółek – ogzymsowany i nakryty dwuspadowym daszkiem. Do każdego portyku prowadzą wysokie, jednobiegowe schody.

Elewacje oficyn są boniowane, ujęte w narożach pilastrami, zwieńczone profilowanym gzymsem. Otwory okienne prostokątne, ujęte w profilowane opaski, z gzymsami nadokiennymi. Dachy czterospadowe, kryte blachą. Wnętrza mają układ dwutraktowy, z sieniami na osi i sionkami przy portykach bocznych.

Zachowane pozostałości dawnego założenia parkowego (z okazami starych drzew, między innymi modrzewi) pochodzą zapewne z 1. połowy XIX wieku. Od tyłu, w przedłużeniu pałacu jest szeroka oś widokowa, od frontu owalny gazon z aleją dojazdową wysadzaną podwójnymi rzędami kasztanów i topoli.

Założenie pałacowe w Orłowie w XIX wieku było jedną z najokazalszych w okolicy rezydencji ziemiańskich. Stało się znane dzięki zapisowi hrabiego Kickiego. Uwiecznili je w rysunkach M. E. Andriolli, Walery Brochocki, Stanisław Noakowski.

źródła:

  1. R. Bartnik, Orłów i jego właściciele – dzieje rezydencji [w:] Dworki, pejzaże, konie, red. K. Stępnik, Lublin 2002

  2. Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. VIII, z. 8 – powiat krasnostawski, Warszawa 1960

Grafika losowa