Kościół pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia NMP w Drelowie

           W 1653, z fundacji Zofii z Tęczyńskich Daniłowiczowej wzniesiono w Drelowie drewnianą cerkiew unicką Zaśnięcia NMP. W 1661 erygowano tu parafię. Świątynia spaliła się około 1831 – 1834. W latach 1834 – 1835 wybudowano murowaną, ufundowaną przez księcia Konstantego Adama Czartoryskiego. Została ona konsekrowana w 1841 roku.

           W 1874, w związku z likwidacją kościoła greckokatolickiego na Podlasiu, cerkiew była heroicznie broniona przez miejscową ludność. W masakrze, której 17 stycznia 1874 roku dokonało wojsko carskie, zginęło trzynastu unitów. Cerkiew zamieniono na prawosławną. Podczas okupacji niemieckiej w trakcie I wojny światowej była ona wykorzystywana na cele gospodarcze. W 1919, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości erygowano w Drelowie parafię rzymskokatolicką. W latach 1940 – 1944, za zgodą Niemców kościół użytkowała ukraińska społeczność prawosławna, zdewastowany został wówczas ołtarz główny i organy. Część wyposażenia została wtedy przeniesiona do kościółka w Drelowie – Horodku, który pozwolono użytkować społeczności katolickiej. Kościół odrestaurowano w 1959 i w ostatnich latach (zlikwidowano wtedy boazerię we wnętrzu, pochodzącą z końca lat 80. XX wieku).

           Jest on klasycystyczny, orientowany, murowany z cegły i otynkowany. Salowe, trójprzęsłowe wnętrze zamknięte jest od wschodu prostą ścianą ołtarzową. Pomiędzy nią a trójbocznym zamknięciem na zewnątrz mieści się zakrystia (od północy) i skarbczyk (od południa) ze schodami do empory na piętrze.

           Elewacje rozczłonkowane są szerokimi, uproszczonymi pilastrami toskańskimi. Fasada jest parawanowa, trójpolowa, ze ślepym, czteropilastrowym portykiem podtrzymującym trójkątny naczółek. Naczółek jest wtopiony w schodkowy szczyt obejmujący całą szerokość fasady. Prostokątny portal okalający wejście (szerokie, gładkie obramienie) wieńczy odcinek gzymsu w nadprożu. Powyżej znajduje się półkoliście zamknięte okno w gładkiej opasce. Takie samo, tylko nieco niższe jest w polu naczółka, w płaszczyźnie szczytu natomiast niewielka, półkoliście zamknięta wnęka. Obok portalu wmurowano krzyż i tablicę z czarnego marmuru upamiętniającą Męczenników Unickich.

           W skrajnych osiach elewacji południowej znajdują się drzwi. Okna zamknięte są półkoliście, te w elewacjach zamknięcia umieszczone w dwóch kondygnacjach. Na jego osi jest kwadratowa wnęka z żeliwną tablicą fundacyjną (1835). Dach jest dwuspadowy, nad zamknięciem trójpołaciowy, kryty blachą.

          Wnętrze nakryte jest płaskim stropem na niskiej fasecie, ściany nie mają podziałów. Murowany chór muzyczny wspiera się na dwóch kolumnach toskańskich. Ma gładką, zwieńczoną gzymsem balustradę z kwadratowymi występami na osiach kolumn.

          Wyposażenie zostało wykonane po 1919. Murowany ołtarz główny jest eklektyczny, z przewagą motywów neoromańskich. Ma formę trójosiowej aediculi, z rzeźbami Immaculaty (Matki Boskiej Niepokalanej) oraz św. św. Piotra i Pawła. Dwa ołtarze boczne są jednoosiowe, murowane, eklektyczne. W nich współczesne obrazy: w lewym Najświętszego Serca Jezusa (po bokach gipsowe rzeźby św. Teresy od Dzieciątka Jezus i św. Stanisława Kostki), w prawym obraz Świętego Józefa z Dzieciątkiem, z rzeźbami św. Franciszka z Asyżu i Antoniego Padewskiego po bokach.

          Chrzcielnica jest eklektyczna. Organy warszawskiej firmy „Zygmunt Kamiński” pochodzą z lat 30. XX wieku. Do zabytkowego wyposażenia należy późnobarokowy obraz Matki Boskiej Różańcowej (około połowy XVIII wieku), obraz Matki Boskiej Kodeńskiej (1. połowa XVIII wieku) w snycerskiej ramie i nowej sukience oraz zapewne XIX-wieczny krucyfiks, w tradycji barokowej.

         Wbudowana w ogrodzenie kościoła murowana dzwonnica pochodzi z około 1835. Ma plan wydłużonego, wąskiego prostokąta. W górnej części są trzy półkoliste przeźrocza, poniżej prostokątne płyciny, na osi głęboka, zamknięta odcinkowo wnęka. Dach jest czterospadowy, kryty dachówką.

źródła:

1. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. VIII – woj. lubelskie, z. 2 – powiat Biała Podlaska, Warszawa 2006

2. F. Olesiejuk, Monografia wsi Drelów, Lublin – Drelów 1996