Dzisiejsza data:

Kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP w Bystrzycy

Pierwsza wzmianka o parafii w Bystrzycy pochodzi z 1325 roku.

          Obecny kościół został wzniesiony w latach 1709-1721 na miejscu dawnego, drewnianego, zapewne z początku XVI wieku. Został wzniesiony staraniem Jakuba Franciszka Żmudzkiego, kanonika lubelskiego. Konsekrowano go w 1745, w 1888 roku został rozbudowany przez proboszcza Jana Ambrożego Wadowskiego, powiększono go przez wydłużenie korpusu od zachodu. W latach 1895-1925 został wyremontowany.


 Architektura

            Kościół jest orientowany, murowany z cegły (część starsza) i kamienia (część nowsza), otynkowany, jednonawowy. Prezbiterium i starsza część nawy są późnobarokowe. Nawa pierwotnie zbliżona była do kwadratu, trójprzęsłowa, obecnie jest siedmioprzęsłowa. Prezbiterium jest węższe i niższe, dwuprzęsłowe, zamknięte trójbocznie. Przy nim od północy znajduje się dawna zakrystia (obecnie skarbczyk), od południa dawny skarbczyk (obecnie zakrystia). W ich przedłużeniu ku zachodowi, wzdłuż starszej części nawy, są wąskie lokalności z okresu rozbudowy kościoła.

            Podziały ścian nawy i prezbiterium na zewnątrz są ramowe, dwustrefowe. Wschodni szczyt nawy jest późnobarokowy, ma spływy wolutowe po bokach. Jego dolna kondygnacja rozczłonkowana jest pilastrami, górna zamknięta łukiem nadwieszonym. Ściana wschodnia prezbiterium zakończona jest ścianką szczytową, ujętą pilastrami i zamkniętą u góry wklęsło-wypukłym gzymsem. Po bokach ścianki, ponad pilastrami, są dwa wazony, a pośrodku otwór okienny (w płycinie zamkniętej łukiem nadwieszonym). Otwory okienne w kościele zamknięte są łukiem odcinkowym, o szerokich ościeżach. Dachy są dwuspadowe, nad zakrystiami pulpitowe, kryte blachą.

            Wewnątrz ściany rozczłonkowane są pilastrami podtrzymującymi gzyms. Starsza część nawy i prezbiterium przykryte są sklepieniem kolebkowym z lunetami, w pozostałych pomieszczeniach są sufity. Z prezbiterium do zakrystii i skarbczyka prowadzą dwa późnogotyckie portale (być może początek XVI wieku) - drewniane, o wykroju w ośli grzbiet, zapewne z dawnego kościoła drewnianego.


 Ołtarze

            Ołtarz główny jest drewniany, rokokowy (prawdopodobnie z około 1775), znacznie przekształcony w 1888 roku. W polu środkowym znajduje się barokowy obraz Wniebowzięcia NMP (XVIII wiek), a na zasuwie obraz Św. Trójcy (XVIII/XIX wiek), z postaciami fundatorów, według tradycji rodziny Rojewskich. Dwa ołtarze boczne przy łuku tęczowym pochodzą z okresu rozbudowy kościoła (koniec XIX wieku). Dwa kolejne, analogiczne, są nie architektoniczne, w formie ram z suchego akantu, barokowe (około 1700). W lewym znajduje się obraz Ecce Homo, zapewne współczesny ołtarzowi, w sukience srebrnej i koronie cierniowej (1. połowa XVIII wieku), w zwieńczeniu jest obraz św. Barbary ( XVIII wiek, przemalowany). W prawym ołtarzu znajdują się obrazy: św. Antoniego (1875, sygnowany przez Wojciecha Gersona), Przemienienia Pańskiego (1877, malowany przez Jana Strzałeckiego) oraz św. Walentego (XVIII wiek, znacznie przemalowany) w zwieńczeniu. Chrzcielnica jest barokowa (XVIII wiek), miedziana, puklowana, z pokrywą w kształcie korony. Prospekt organowy - późnobarokowy (XVIII wiek), zapewne uzupełniony w XIX wieku, z rzeźbami króla Dawida i dwóch aniołów w zwieńczeniu. W prezbiterium są stalle z XIX wieku.


 Wyposażenie

            Na wyposażeniu znajduje się barokowy fotel (2. połowa XVII wieku), dwa feretrony o bogatych, analogicznych ramach rokokowych (2. połowa XVIII wieku), z obrazem Wniebowzięcia NMP z tego samego czasu (analogicznym jak w ołtarzu głównym) oraz Św. Trójcy i Matki Boskiej z Dzieciątkiem (oba być może XVIII wiek, znacznie przemalowane). Z obrazów: Adoracja Dzieciątka Jezus (tzw. Silentium) - barokowy, z około połowy XVII wieku, przeniesiony z kościoła dominikanów w Lublinie; czterej Ewangeliści oraz Chrystus Król (?) - barokowe, z XVII wieku, częściowo przemalowane, zapewne z korpusu ambony; barokowe Stacje Męki Pańskiej (XVIII wiek), dość gruntownie przemalowane. Do tego krucyfiksy: gotycki (przełom XV/XVI wieku) w tęczy, przeniesiony z klasztoru dominikanów w Lublinie; barokowy (XVII wiek); późnobarokowy (XVIII wiek); barokowo-ludowy (XVIII - XIX wiek).

            Wśród zabytkowych sprzętów liturgicznych jest między innymi barokowa monstrancja (przełom XVII/XVIII wieku) z figurkami aniołków na ramionach, główkami aniołków poniżej nodusa i trybowaną sceną Chrystusa w Ogrójcu na stopie; barokowa puszka (2. połowa XVIII wieku); kielichy i pateny z XVIII wieku, dwa barokowe paschały (1. połowa XVIII wieku), szaty liturgiczne z XVII - XVIII wieku.

             W kościele znajdują się epitafia i płyty nagrobne: Elżbiety z Potworowskich Rojowskiej (zm. 1800); Tomasza i Pauliny z Podchorodeńskich Stamirowskich (zm. 1832) oraz ich dzieci Gabrieli i Felicjana; ks. Andrzeja Brodzińskiego (zm. 1858).


 Cmentarz

            Teren wokół kościoła otoczony jest współczesnym mu murem krytym dachówką, z nowszymi bramkami. Na cmentarzu przykościelnym znajduje się pomnik rodziny Wierzbickich (1888 rok) oraz Franciszka i Anny Duninów (1869) - żeliwny, w kształcie ażurowej piramidy.

            Na położonym tuż obok cmentarzu parafialnym stoi barokowy słup (XVIII wiek) - ceglany, otynkowany, na cokole. Ożywiony jest wydłużonymi płycinami, zakończony gzymsem. Daszek ma czterospadowy, kryty dachówką, zwieńczony żelaznym krzyżem z kogucikiem. 

           Do zespołu kościelnego należy plebania z 1883 roku.


 źródła

1. Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. VIII, z. 10 – powiat lubelski, Warszawa 1967

2. Jacek Żabicki, Leksykon zabytków architektury Lubelszczyzny i Podkarpacia, Warszawa 2013

Grafika losowa