Kościół pod wezwaniem św. Jana Nepomucena w Fajsławicach

 Dzieje kościoła

           Pierwotny, drewniany kościół w Fajsławicach został wzniesiony w latach 1754-1757 z fundacji Anny i Konstantyna Ołtarzewskich. Usytuowany był na terenie starego cmentarza, spłonął w 1778 (wg innego źródła - w 1788).

           Obecny, ufundowany przez Wojciecha Saryusz Bielskiego i jego żonę Franciszkę (dziedziców dóbr Fajsławice), zbudowano w latach 1791-1795 według projektu Joachima Hempla. Pierwotnie pokryty był gontem. W 1913 planowano jego rozbudowę według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego, na przeszkodzie stanęła I wojna światowa. W jej trakcie pożar strawił dach, kopułę, sklepienie oraz wyposażenie wnętrza. Przy odbudowie kościoła (1916-1920) starano się zachować jego poprzedni wygląd.

 Opis kościoła

            Kościół zwrócony jest prezbiterium na północny wschód. Jest murowany z kamienia i cegły, otynkowany. Jednonawowy, na rzucie wydłużonego prostokąta, o ściętych narożnikach od północy i wschodu, z niewydzielonym prezbiterium. Po jego bokach znajdują się dwie, symetrycznie rozmieszczone zakrystie wtopione w bryłę kościoła.

 Fasada

            Fasada jest późnobarokowa, trójdzielna (rozczłonkowana pilastrami i parami półkolumn) i dwukondygnacyjna (kondygnacje oddzielone wyłamującym się belkowaniem). Pośrodku, ponad zamkniętym koszowo otworem wejściowym, jest płytka wnęka o zaokrąglonych w górnej części i profilowanych rogach. W niej, namalowany bezpośrednio na ścianie, wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej.

W polach bocznych dolnej kondygnacji fasady, na wysokości otworu wejściowego, są płytkie wnęki arkadowe, a w górnej kondygnacji - nisze z kamiennymi posągami św. Piotra i św. Pawła, ograniczone od dołu wąskim gzymsem. Szczyt, ze spływami i wazonami po bokach, ujęty jest parami półkolumn jońskich, podtrzymujących wyłamujące się półkoliście belkowanie i schodkowe zwieńczenie. Pomiędzy półkolumnami znajduje się płytka, arkadowa wnęka z malowidłem ściennym przedstawiającym ukrzyżowanego Chrystusa i klęczącego u jego stóp św. Jana Nepomucena.

Dach na kościele jest dwuspadowy, kryty blachą.

 Wnętrze

           Wnętrze zostało całkowicie przebudowane, przykryte stropami. Ozdobione jest stylizowanymi pilastrami (zakończonymi od góry gzymsem), które wypełniają pola pomiędzy wnękami okiennymi. Wystrój wnętrza także w większości pochodzi z okresu przebudowy po I wojnie światowej.

 Ołtarze

           Ołtarz główny z zaprawy wapniowo-piaskowej i cztery ołtarze boczne są neorenesansowe. Ołtarz główny jest trójdzielny, ograniczony po bokach żłobkowanymi półkolumnami ze złoconymi kapitelami opartymi na wysokich, ośmiokątnych bazach. W polu środkowym znajduje się obraz Trójcy Przenajświętszej, po bokach wizerunki św. Teresy i św. Jana Nepomucena. Tabernakulum ozdobione jest bogato złoconymi kolumienkami korynckimi i rzeźbami. Cały ołtarz pomalowany jest na imitację marmuru.

            Cztery ołtarze boczne (z obrazami św. Józefa z Dzieciątkiem Jezus, św. Izydora, Matki Boskiej Częstochowskiej w złoconej sukience oraz krucyfiksem) znajdują się na ścianach bocznych, w polach wydzielonych przez pilastry, pod wnękami okiennymi. Stylistycznie nawiązują one do ołtarza głównego, pokryte są malowidłami naśladującymi marmur i złoceniami. Żłobkowane lub wypełnione ornamentami pilastry podtrzymują fryzy z motywami roślinnymi i zwieńczone są wazonami.

 Epitafia

           W kościele znajdują się klasycystyczne epitafia z czarnego marmuru: Wojciecha Saryusz Bielskiego (zm. 1807), z herbem Jelita; jego żony Franciszki z Zapolskich (zm. 1829) - z różowego marmuru w obramieniu z piaskowca; Franciszka Ksawerego Potockiego (zm. 1837) - radcy stanu Królestwa Polskiego; Antoniego Wierzbickiego - pułkownika wojsk polskich (zm. 1847); Ignacego Bielskiego (zm. 1854); Zofii z Suchodolskich (zm. 1856) - w obramieniu z piaskowca.

           Po bokach elewacji frontowej, w płytkich wnękach arkadowych, umieszczono dwie żeliwne tablice epitafijne: jedną - Jędrzeja Boniewskiego i Anny z Kamińskich Boniewskiej, rodziców ks. Karola Boniewskiego, ufundowaną przez niego w 1856, drugą – samego ks. kanonika Karola Boniewskiego (proboszcza parafii Fajsławice w latach 1827-1870), ufundowaną w końcu XIX wieku przez jego siostrę.

 Otoczenie kościoła

           Teren wokół kościoła otoczony jest ceglanym murem (pochodzącym być może z czasu budowy kościoła) z czterema prostokątnymi kapliczkami. Kapliczki mają prostokątne wnęki od frontu, kryte są czterospadowymi daszkami z blachy. We wnękach znajdują się nowe malowidła czterech ewangelistów. Cały mur był kilkakrotnie przebudowywany, ostatnio w 1980, z wykorzystaniem czerwonej cegły.

 Dzwonnica

            Wbudowana w mur dzwonnica została wzniesiona w XVIII/XIX wieku (jak podaje A. Polski - około 1795). Jest późnobarokowa, murowana z cegły, otynkowana. Ma rzut kwadratu i trzy, wyraźnie zaznaczone kondygnacje o podziałach ramowych. W dwóch górnych kondygnacjach znajdują się otwory dzwonowe zamknięte półkoliście, w dolnej jest otwór wejściowy o podobnym kształcie. W szczycie elewacji biegnie gzyms wieńczący o kilku uskokach. Dach jest namiotowy, kryty blachą.

 Kostnica

           Kaplica pogrzebowa (kostnica) została wzniesiona w tym samym czasie, co dzwonnica, zrujnowana podczas I wojny światowej i odbudowana. Jest prostokątna, jednokondygnacyjna, z otworem wejściowym od frontu i oknami w bocznych elewacjach. Ściana frontowa podzielona jest wyłamującym się belkowaniem na część parterową i szczyt. Dach jest dwuspadowy, z szerokim okapem, kryty blachą. Wyposażenie kostnicy stanowi ołtarz i trzy obrazy (współczesne).

 Pomnik nagrobny

           Obok kościoła wznosi się monumentalny pomnik nagrobny Emmy ze Stormów de Hirschfeld Bayer (zm. 1835), ufundowany przez jej męża, Macieja Bayera, inżyniera guberni radomskiej, budowniczego szosy z Lublina do Zamościa. Jest on kamienny (z piaskowca), w kształcie trzech nałożonych na siebie prostopadłościanów.

Ozdabiają go dwie rzeźby półleżących geniuszów podtrzymujących kartusze z napisem fundacyjnym. Z boku wmurowana jest tablica nagrobna Macieja Bayera (zm. 1861).

 Źródła

1. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. VIII, z. 8 - powiat krasnostawski, Warszawa 1964

2. A. Polski, Zarys dziejów parafii Fajsławice: w 250-lecie utworzenia parafii pw. św. Jana Nepomucena, Lublin-Fajsławice 2007