Początki parafii rzymskokatolickiej w Kocku sięgają prawdopodobnie XI wieku.

           Pierwsze udokumentowane wzmianki o kościele Wniebowzięcia NMP pochodzą z XIII wieku. Po otrzymaniu praw miejskich przez Kock (1417) wybudowano nowy kościół, konsekrowano go w 1440 roku. W 1528 Piotr Firlej, ówczesny właściciel miasta, ufundował na przedmieściach Kocka kościół szpitalny św. Ducha. Około 1555 kościół Wniebowzięcia NMP przejęli kalwini (kalwinizm w Kocku zaprowadził syn Piotra Firleja, Jan) i zamienili go na zbór. Mieli go w swoich rękach niemal sto lat, do 1645 roku. W tym czasie Kock, jako ośrodek reformacji w Lubelskiem, był miejscem dziesięciu synodów kalwińskich. Przez cały ten okres nabożeństwa rzymskokatolickie odprawiano w kościele św. Ducha (dziś już nie istnieje, spłonął w 1812). Jan Firlej, który zmarł w 1574, pochowany został w zborze.

W latach 1778 - 1782 wybudowano nową świątynię Wniebowzięcia NMP, według planów znanego architekta Szymona Bogumiła Zuga, w stylu klasycystycznym. Około trzech czwartych wartości inwestycji sfinansowała księżna Anna z Sapiehów Jabłonowska, ówczesna właścicielka Kocka. Powstała budowla na rzucie prostokąta z portykiem o sześciu kolumnach toskańskich od frontu zakończonym trójkątnym tympanonem. Nad tympanonem attyka zwieńczona schodkowym szczytem. Po obu stronach świątyni zwróconej frontem ku rynkowi umieszczono dwie kwadratowe dzwonnice – z okrągłymi oknami w elewacjach, zwieńczone schodkowymi daszkami – oraz dwa wolnostojące budynki mieszkalne. Zug planował umieszczenie grupy rzeźbiarskiej z krzyżem ponad trójkątnym szczytem (przedstawiającej św. Pawła i św. Piotra), ale ostatecznie zrezygnowano z rzeźb z powodu braku odpowiedniego wykonawcy. Kościołem w Kocku Zug zapoczątkował w polskiej praktyce architektonicznej typ budowli opartej na planie prostokąta i mającej portyk kolumnowy w elewacji.

W 1898 kościół został rozbudowany. Wydłużono jego bryłę w kierunku południowym, tworząc prezbiterium, oraz dobudowano kaplicę od wschodu i zakrystię od zachodu. Po rozbudowie konsekrowano go ponownie w 1902 roku. Kolejna przebudowa miała miejsce w latach 1948 – 1954, po pożarze w 1939, powstałym wskutek działań wojennych. Nadbudowano wtedy mury i nakryto sklepieniem wnętrze. Klasycystyczne, kwadratowe dzwonnice z lat 1779 – 1782, ozdobione boniowaniem, pozostały autentyczne. Pierwotny wygląd kościoła można odtworzyć m.in. dzięki zachowanym fragmentom oryginalnych planów wykonanych przez Zuga.

W 2012 przeprowadzono generalny remont kościoła i uporządkowano jego otoczenie. Zyskał on podświetlenie w nocy, a w jego podziemiach urządzono niewielkie muzeum parafialne.

Świątynia mieści się przy rynku (placu księżnej Jabłonowskiej). Jej wnętrze ma obecnie wygląd obszernej, widnej sali o klasycystycznej dekoracji ścian. Wystrój jest skromny. Kolebkowe sklepienie poprzecinane jest pilastrami. Wokół ścian nad oknami biegnie pas imitujący belkowanie. Otwory okienne, podobnie jak na zewnątrz, zwieńczone są archiwoltami i konsolkami. Pomiędzy oknami znajdują się nisze. W nich umieszczone zostały ołtarze boczne: św. Michała Archanioła, św. Anny, Matki Boskiej Różańcowej. W ołtarzu głównym znajduje się obraz olejny namalowany przez prof. Michała Borucińskiego z ASP w Warszawie, przedstawiający Wniebowzięcie Marii Panny w otoczeniu apostołów (taki sam obraz tego autora znajduje się w kościele Wniebowzięcia NMP w Woli Osowińskiej, bliźniaczym dla świątyni w Kocku). W przyległych do ołtarza oknach znajdują się witraże z postaciami św. Wojciecha i św. Stanisława.

Na środku rynku, na wprost kościoła znajduje się pomnik św. Heleny wzniesiony pod koniec XVIII w. Pierwotnie po obu jego stronach znajdowały się studnie z kołowrotami. Obok kościoła stoi budynek, który służy jako plebania. Jest to budowla na planie kwadratu, przykryta kopułą i czterospadowym dachem. Wnętrza zdobią stiukowe listwy o układzie sferycznym, w pendentywach ułożone w kształt serca. Kompozycja sieci sztukateryjnej oraz motywy zdobnicze mają cechy wspólne z dekoracją kościołów tzw. „typu lubelskiego”, ich powstanie datuje się na 1 połowę XVII wieku. Budynek ten – część starego kościoła parafialnego, pełniącego wówczas funkcję zboru – to jedyna budowla w zespole zachowana z czasów firlejowskich.

Źródła:

  1. Kock – nasz kościół 1789 – 1898 – 1950 – 2012, Kock 2012

  2. Henryk Mierzwiński, Dzieje Kocka do roku 1939, Warszawa 1990