Kościół ten został wybudowany jako wotum wdzięczności za udzielenie przez Stolicę Apostolską dyspensy od małżeńskiej zasady pokrewieństwa.

            Stefan Świeżawski, właściciel Dołhobyczowa, który chciał poślubić stryjeczną siostrę, dostał taką dyspensę w zamian za obietnicę wzniesienia świątyni na wzór kościoła Mariackiego w Krakowie. Starania o zgodę władz rosyjskich na tę budowę trwały dwa lata (do 1909). Oprócz Stefana Świeżawskiego, głównego fundatora, łożyli też na nią Franciszek Świeżawski (właściciel Kadłubisk) i Aleksandra Wojciechowska, właścicielka Kosmowa.

Kościół został wzniesiony w latach 1910 - 1914 według planów warszawskiego architekta Zenona Kononowicza. Z powodu wybuchu I wojny światowej i kłopotów finansowych fundatorów jego wyposażenie przeciągnęło się aż do 1922 roku. Nie było też zgody władz diecezji na erygowanie samodzielnej parafii, nastąpiło to dopiero w 1948 roku.

Jest to świątynia murowana z cegły i podniesiona na wysokim, granitowym cokole, w stylu neogotyckim. Prezbiterium skierowana na północny zachód. Ma rzut krzyża łacińskiego: wydłużony, jednonawowy korpus z kaplicami tworzącymi ramiona transeptu (jedna jest prostokątna, druga pięcioboczna), węższe od niego prezbiterium o trójbocznym zamknięciu oraz prostokątne budynki przy bokach prezbiterium (w jednym jest zakrystia, w drugim loża).

Bryła kościoła jest urozmaicona – od frontu z jednego narożnika korpusu wyrasta wysoka wieża, w drugi wtopiona jest półkolista baszta. Wieża jest sześciokondygnacyjna, do trzeciej kondygnacji wtopiona w narożnik korpusu, wyżej czworoboczna. W ostatniej kondygnacji przechodzi w ośmiobok zwieńczony smukłą, ośmiopołaciową iglicę, podobną do tej z kościoła Mariackiego w Krakowie (łańcuszek wieżyczek, złocona korona, kowalskiej roboty krzyż). Baszta jest cylindryczna, dwukondygnacyjna i nakryta stożkowym daszkiem, ozdobiona ostrołukowym triforium. W jej wnętrzu mieści się klatka schodowa prowadząca na balkon nad domkiem portalowym.

Domek portalowy przystawiony do fasady jest mocno zryzalitowany. Ma kształt szerokiego i głębokiego podcienia otwartego na zewnątrz dwiema ostrołukowymi arkadami (od frontu i z boku). Arkada frontowa ujęta jest w profilowane w betonie schodkowe obramienie z motywem ozdobnego pseudolaskowania. Wierzch domku pełni rolę balkonu-tarasu. Jego betonowa balustradka ma prześwity o trójlistnych zamknięciach. Powyżej, w ścianie korpusu (pośrodku jej części lekko wypukłej, o schodkowym zwieńczeniu) jest wielkie ostrołukowe okno w typie porte-fenetre.

Dekoracyjnie rozwiązany jest szczyt prostokątnej kaplicy – jest on pięcioosiowy, podzielony kratownicą ze skośnie ustawionych, czworobocznych słupów, przedłużonych w sterczyny oraz poziomych gzymsów. Wypełniają go prostokątne blendy o dwulistnych, ostrołukowych zakończeniach. W środkowym boku absydy prezbiterialnej jest duża, ostrołukowa blenda z malowanymi na blasze obrazami (jeden fundacyjny, drugi z postaciami świętych).

Dachy nad korpusem nawowym i prostokątną kaplicą są dwuspadowe, nad drugą kaplicą i prezbiterium pięciopołaciowe, nad zakrystią i lożą pulpitowe. Wszystkie ściany wzmocnione są uskokowymi skarpami. Pod częścią frontową kościoła znajduje się krypta grobowa Świeżawskich.

Elewacje pozostawiono w czerwonej cegle, na biało otynkowane są obramienia portali i niektórych okien, niektóre krawędzie ścian, daszki skarp i płaszczyzny dekoracyjnych blend w szczycie prostokątnej kaplicy. Otwory okienne w korpusie, kaplicach i prezbiterium są duże, prostokątnie wydłużone i zamknięte łukiem ostrym, dekorowane maswerkami i witrażami. Otwory w wieży, baszcie, zakrystii i loży również są ostrołukowe, ale mniejsze i z prostą, żeliwną armaturą. W wieży są również otwory prostokątne i zwieńczone łukiem odcinkowym. Otwory wejściowe są zamknięte łukiem dwuramiennym ostrym i obwiedzione profilowaną opaską z tynku. Wszystkie elewacje zwieńczone są profilowanymi gzymsami, ponadto w prezbiterium występują arkaturowe fryzy z ostrołuków wspartych na kroksztynach.

Wewnątrz kościół jest otynkowany na gładko i pobielony. Nad kruchtą o szerokości korpusu nawowego nadwieszony jest balkon chóru muzycznego. Chór otwarty jest na nawę szeroką, ostrołukową arkadą, Balkon wsparty jest na ostrołukowym trójłuczu, osadzonym na kolumnach, których kapitele dekorują liście kasztanowca i pękające kasztany Balustrada jest ozdobiona motywem trójlistnych maswerków.

Przyścienne filary w nawie tworzą głębokie, ostrołukowe nisze, w nich okna. Kaplice oraz prezbiterium oddzielone są od nawy ostrołukowymi arkadami i lekkim wyniesieniem poziomu posadzki. Loża otwarta jest na prezbiterium dwoma prostokątnymi prześwitami (jeden z nich ma dekoracyjny portal z półkolistym tympanonem).

W bocznych przęsłach kruchty, chórze, nawie i prezbiterium są sklepienia krzyżowo-żebrowe, środkowe przęsło kruchty, pięcioboczna kaplica oraz absyda prezbiterialna mają sklepienia gwiaździste, kaplica prostokątna sieciowe, zakrystia krzyżowe, a loże – pseudokryształowe. Żebra są delikatne, profilowane, ze zgeometryzowanymi, pięciobocznymi wspornikami.

Wewnętrzne wyposażenie kościoła jest zróżnicowane stylowo. Charakter neogotycki ma jeden ołtarz boczny, jeden konfesjonał, stacje Drogi Krzyżowej oraz ławki w nawie. W drewnianym ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Boskiej Częstochowskiej. Ze starszego wyposażenia jest m.in. barokowe tabernakulum (XVIII wiek), monstrancja z 1 połowy XIX wieku, barokowy kielich (XVII/XVIII wiek), rokokowy relikwiarz (2 połowa XVIII wieku).

Stojącą przed kościołem kamienną figurę Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej ufundował w 1905 Stefan Świeżawski jako wotum wdzięczności za carski ukaz tolerancyjny.

 Źródła:

1. Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. VIII, z. 6 – powiat hrubieszowski, Warszawa 1964

2. Jerzy Żywicki, Architektura neogotycka na Lubelszczyźnie, Lublin 1998