Pierwsza wzmianka o wyznaniu rzymskokatolickim na terenie Sosnowicy pochodzi z 1564 – w lustracji Ziemi Chełmskiej wymieniono wieś Sosnowicę jako należącą do parafii Sawin.

          Kościół katolicki wybudowano tu dopiero w 1678 (mieszkańcy byli w większości prawosławni). Drewnianą świątynię św. Krzyża ufundowała Katarzyna z Zamiechowskich Sosnowska – wdowa po Oktawianie, mieczniku bracławskim i pułkowniku chorągwi pancernej króla Jana Kazimierza. Kościół miał cztery ołtarze, w tym główny – Trójcy Świętej. Do 1685 stanowił filię parafii w Wereszczynie, wtedy biskup chełmski erygował w Sosnowicy samodzielną parafię (w tym samym roku Sosnowica uzyskała prawa miejskie). Była to typowa fundacja szlachecka, mająca oparcie w kolatorach Sosnowskich.

          Z inicjatywy Tekli Sosnowskiej (wdowy po Józefie, wojewodzie połockim) prawdopodobnie jeszcze przed 1790 rozpoczęto prace przy budowie nowego, murowanego kościoła. Drewniany popadał już w ruinę. Sosnowska zaangażowała malarza Józefa Walla (ucznia Baciarellego), który namalował obrazy ołtarzowe.

          Kościół ukończono w 1797 (prawdopodobnie w stanie surowym), konsekrowano go w 1804 roku. Jest to budowla klasycystyczna z elementami późnobarokowymi. Orientowana, jednonawowa. Prostokątna nawa zakończona jest półkolistą apsydą (prezbiterium oddzielono podwyższeniem). Ściany przedzielone uproszczonymi pilastrami (pomiędzy nimi ołtarze), które podtrzymują profilowany gzyms biegnący dookoła płaskiego sufitu. Podobna dekoracja na zewnątrz – elewacje rozczłonkowane uproszczonymi pilastrami, dookoła gzyms wieńczący. Trójosiowa fasada jest dość złożona – nad pilastrami w wielkim porządku trójkątny fronton (w tympanonie Oko Opatrzności w glorii), nad nim trochę cofnięty mur attykowy z wysokim prostokątnym zwieńczeniem. Zwieńczenie nakryte schodkowo, ujęte w wolutowe spływy.

          Wyposażenie wnętrza jest jednolite, klasycystyczne, z końca XVIII wieku, w tym pięć ołtarzy murowanych. W ołtarzu głównym (jednoosiowy, wklęsły) obraz Świętej Trójcy (1795), w zwieńczeniu przerwany tympanon z Okiem Opatrzności w glorii. Oko Opatrzności również nad pozostałymi ołtarzami. W dwóch ołtarzach bocznych obrazy także autorstwa Józefa Walla – św. Józef z Dzieciątkiem i św. Janem Chrzcicielem (1790) oraz Matka Boska Różańcowa (1794). Drewniane ambona i chrzcielnica wykorzystują ten sam motyw. Korpus ambony wsparty jest na postaci klęczącego anioła, nad nią baldachim z wazonem. Chrzcielnicę w kształcie klasycystycznej wazy podtrzymuje klęczący anioł. Drewniane konfesjonały są późnobarokowe, ławki – rokokowe, organy barokowo-klasycystyczne. Na wyposażeniu jest m.in. klasycystyczna monstrancja z warszawskiej pracowni złotniczej.

          W narożach przykościelnego cmentarza stoją dwie bliźniacze, symetrycznie ustawione wieże (jedna służy jako dzwonnica). Murowane, kwadratowe, dwukondygnacyjne. Dolna kondygnacja każdej ozdobiona jest boniowaniem i gzymsem, górna – arkadowa – nakryta hełmem.

Bibliografia:

  1. Katalog zabytków sztuki w Polsce, t.8, z.14, Warszawa 1970

  2. Małgorzata Kołacz, Dariusz Tarasiuk, Dzieje gminy Sosnowica. Analiza potencjału historycznego, Sosnowica 2007