Kościół pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa w Górecku Kościelnym
Istnienie kościoła w Górecku niewątpliwie zawdzięczamy rodowi Zamoyskich. Przyczynili się oni do jego powstania, rozbudowywania, a następnie odtworzenia
Pierwszą znajdującą się tutaj kaplicę ufundował w 1668 roku Marcin Zamoyski – podstoli lwowski, a następnie podskarbi wielki koronny. Było to wotum dziękczynne za zwycięstwo w bitwie pod Chocimiem. On też w tym samym roku sprowadził do Górecka Kościelnego franciszkanów z Zamościa, którzy urzędowali tutaj aż do 1866 roku, kiedy to po powstaniu styczniowym nastąpiła kasata klasztoru. Kolejną cegiełkę dołożył syn Marcina – Tomasz Józef Zamoyski, starosta grodecki i płoskirowski. Dzięki niemu w 1720 roku powstał tutaj nowy kościół lub poszerzona została dawna, drewniana kaplica. Niemniej jednak w XVIII wieku świątynia została spalona przez Szwedów. Istniejący do dzisiaj kościół wzniesiony został na miejscu tych poprzednich w 1768 roku. Uposażył go Jan Jakub Zamoyski – późniejszy wojewoda podolski i wnuk Marcina Zamoyskiego. Parafię pw. św. Stanisława Biskupa konsekrował dekadę później biskup Melchior Jan Kochnowski. Swój obecny kształt świątynia zawdzięcza rozbudowom i remontom, które miały miejsce na przestrzeni XIX–XXI wieku.
Pierwsze wzmianki o parafii w Górecku Kościelnym pochodzą z 1741 roku. Miejsce to związane jest z kultem św. Stanisława Biskupa i Męczennika. Według podań 7 października 1648 roku święty ukazał się w wiosce, ratując ją w ten sposób przed spaleniem przez kozackie oddziały Chmielnickiego. Po tym cudownym objawieniu w Górecku wybudowano trzy kaplice: tzw. kaplicę „na wodzie”, w której znajduje się XVIII-wieczny wizerunek św. Stanisława, kaplicę „pod dębami”, gdzie przechowywany jest pień sosny, przy której ukazał się święty, oraz drewnianą kapliczkę, na której miejscu stoi współczesny kościół. W dwusetną rocznicę jego wybudowania i trzysta dwudziestą cudownego objawienia tutejsza parafia otrzymała od kardynała Karola Wojtyły relikwie św. Stanisława.
Kościół w Górecku to przykład drewnianej architektury sakralnej. Modrzewiowy, oszalowany budynek o konstrukcji zrębowej posadowiony jest na kamiennej podmurówce i przekryty dwuspadowymi, blaszanymi dachami różnej wysokości, z uwydatnionymi okapami i podbitymi gontem. Pseudobazylikowa świątynia, zbudowana na planie prostokąta od południa zamknięta jest węższym, trójbocznym prezbiterium, do którego przylegają zakrystia i skarbczyk. Od północy wieńczy ją zaś wieża nakryta barokowym hełmem. Podobna wieżyczka, na sygnaturkę, znajduje się nad nawą główną. Do kościoła prowadzi – najprawdopodobniej pochodzący z XIX wieku – bogato zdobiony, drewniany portal, okolony pilastrami i zwieńczony gzymsem – efekt sztuki snycerskiej. Podział wnętrza na nawę główną i jej boczne części wyznaczają rzędy drewnianych słupów zamkniętych arkadami. Całość – wraz z prezbiterium – zamknięta jest pozornym sklepieniem kolebkowym, ale znajdującym się na różnych poziomach. Ściany kościoła pokrywa XX-wieczna boazeria.
We wnętrzu dominuje styl rokokowy z 2 połowy XVIII wieku, który prawdopodobnie zawdzięczamy pracy rąk dwóch snycerzy – Jana i Jakuba Maucherów. Zaraz po wejściu do świątyni nasz wzrok kieruje się na bogato zdobiony, barokowy ołtarz główny z 1777 roku, w którego centrum widnieje obraz przedstawiający patrona parafii – św. Stanisława. Uwagę zwracają również cztery rzeźby z wizerunkami śś. Piotra, Pawła, Mikołaja i Wojciecha, ustawione pomiędzy zdobionymi kolumnami oraz rzeźba Chrystusa u słupa. W kościele znajdują się jeszcze dwa ołtarze boczne, również barokowe. Na pierwszym znajdziemy rzeźby śś. Ojców kościoła i wizerunek św. Antoniego, a na drugim – rzeźby proroków i obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem w srebrnej, rokokowej sukience. Do cennych zabytków, o których nie sposób nie wspomnieć, należą: rokokowa chrzcielnica, drewniana ambona z rzeźbami przedstawiającymi czterech ewangelistów, konfesjonał z obrazem Dobrego Pasterza z 1 połowy XIX wieku, barokowy krucyfiks z 2 połowy XVIII wieku, znajdujący się na belce tęczowej i 12-głosowe organy z początku XX wieku. Z innych dzieł wymienić można XVIII-wieczne portrety Jana Jakuba Zamoyskiego i Klemensa XIV, ludowe rzeźby Chrystusa Frasobliwego z XIX wieku i – również XIX-wieczny – piękny feretron z płaskorzeźbą przedstawiającą Matkę Boską z Dzieciątkiem. Wystrój dopełniają liczne barokowe przedmioty liturgiczne, takie jak: kielichy mszalne, lichtarze, pacyfikał i relikwiarz, czy kolekcja haftowanych ornatów, sięgająca końca XVII wieku. Warto też wspomnieć o tablicach pamiątkowych, poświęconych żołnierzom, którzy walczyli we wrześniu 1939 roku i partyzantom z oddziału AK „Wita”, którzy w 1944 roku obronili kościół przed spaleniem.
Świątynia w Górecku Kościelnym otoczona jest murowanym ogrodzeniem. W jego narożach znajdują się cztery XVIII-wieczne kapliczki, a w nich barokowe obrazy przedstawiające Koronację Matki Boskiej, Matkę Boską ze śś. Antonim i Franciszkiem, Ukrzyżowanie i św. Rocha, a także ludowy wizerunek patrona parafii z początku XIX wieku. Na terenie kościoła znajduje się również cmentarz przykościelny, gdzie zobaczymy rokokową rzeźbę kamienną, przedstawiającą św. Jana Nepomucena i ludową rzeźbę Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej z Dzieciątkiem, pochodzącą z 2. połowy XIX wieku. Oprócz tego stoi tu również zabytkowa dzwonnica z trzema dzwonami, wybudowana równocześnie z kościołem. To murowana, dwukondygnacyjna budowla pokryta tynkiem, zdobiona arkadowymi wnękami i lizenami.
Górecko Kościelne to miejsce do dziś tętniące kultem św. Stanisława Biskupa i Męczennika, do którego rokrocznie zjeżdżają licznie pielgrzymi i turyści. Piękna świątynia i przylegające do parafii obiekty wraz z malowniczym otoczeniem, prowadzącą nad rzekę Szum aleją starych dębów, będących pomnikami przyrody i wspomnianymi wyżej kapliczkami tworzą ciekawy kompleks, zarówno pod względem krajoznawczym i architektonicznym, jak i religijnym.
Opracowała Justyna Kozłowska