Kościół pod wezwaniem św. Izydora w Pławanicach

           W Pławanicach istniała parafia prawosławna (wzmiankowana od 1510), a następnie parafia unicka.

           Drewniana cerkiew, o niewiadomej erekcji, wymieniana była od 1744, istniała jeszcze w 1799. Kolejna (obecny kościół) została wybudowana w 1828 pod wezwaniem św. Jana Ewangelisty. Po likwidacji unii (od 1865) funkcjonowała jako cerkiew prawosławna, w 1945 została zamieniona na kościół rzymskokatolicki (obecnie filia parafii pod wezwanem św. Michała Archanioła w Kamieniu).

           Budynek jest murowany z cegły i otynkowany, prezbiterium skierowany na północ, utrzymany w stylu klasycystycznym. Nawa ma rzut prostokąta, ze skośnie ściętymi narożnikami północnymi. Od południa znajduje się niewielki przedsionek (dawniej drewniany, obecnie murowany). Węższe i nieco niższe prezbiterium zamknięte jest trójbocznie, od wschodu przylega do niego niewielka, prostokątna zakrystia.

           Fasada zwieńczona jest trójkątnym, ogzymsowanym szczytem. Poprzedza ją płytki portyk z dwiema parami kolumn o uskokowo zmniejszającym się obwodzie, zwieńczony trójkątnym frontonem. Elewacje mają podziały ramowe, zwieńczone są profilowanym gzymsem. Okna zamknięte są półkoliście. Na dachu (połączony, wspólny dla nawy i prezbiterium, kryty blachą) wznosi się wieżyczka na sygnaturkę, zwieńczona cebulastym hełmem.

           Wnętrze nakryte jest stropami i ozdobione polichromią figuralną z 2. połowy XIX wieku (według Katalogu zabytków… - po 1865). Drewniany chór muzyczny wsparty jest na dwóch kanelowanych półkolumnach jońskich i wzmocniony pośrodku dwoma nowymi słupami. Ma parapet z ażurową (dzięki tralkom) balustradą.

           Wystrój wnętrza ma charakter neogotycko–cerkiewny i pochodzi z 2. połowy XIX wieku (po 1865). Do zabytkowego wyposażenia należy między innymi feretron o charakterze rokokowym (z nowszymi obrazami); późnobarokowy, pounicki krzyż ołtarzowy (XVIII wiek); ornat z tkaniny rokokowej (po połowie XVIII wieku). Na cmentarzu przykościelnym zachowały się dwie klasycystyczne płyty nagrobne, anonimowe.

           Dzwonnica powstała pod koniec XIX wieku, była remontowana w latach 70. XX wieku. Jest drewniana, o konstrukcji słupowo – ramowej, wzmocnionej mieczami i zastrzałami, oszalowana w układzie poziomym. Ma rzut prostokąta. Dolna kondygnacja jest szersza i wyższa, oddzielona daszkiem okapowym, krytym gontem. Od zachodu znajduje się prostokątny otwór drzwiowy ze ściętymi narożnikami, od północy para analogicznych okien. Górna kondygnacja (z otworami dzwonowymi zamkniętymi drewnianymi, dwuskrzydłowymi żaluzjami) nakryta jest dachem namiotowym (także gontowym) ze sterczyną na szczycie, zwieńczoną metalowym krzyżem.

           Kościół – wraz z wyposażeniem i najbliższym otoczeniem – został wpisany do rejestru zabytków w 1967, dzwonnica w 2012.

źródła:

Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. VIII, z. 5 – powiat chełmski, Warszawa 1968

S. Korpysz, Z. Lubaszewski, Obiekty zabytkowe Chełma i powiatu chełmskiego. Zabytki architektury i budownictwa, Chełm 2016