Kościół pod wezwaniem św. Małgorzaty w Olchowcu
Pierwotny kościół (wówczas filialny), pod wezwaniem św. św. Mikołaja, Leonarda i Małgorzaty został wzniesiony około połowy XV wieku z fundacji Mikołaja Bazanka, podczaszego chełmskiego. Parafię w Olchowcu erygowano w 1457. Jej uposażenie powiększyli w 1534 bracia Mikołaj (sędzia ziemi chełmskiej) i Paweł (kanonik chełmski) Śmiotankowie. Następny kościół, pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP, św. św. Jana Chrzciciela, Mikołaja, Leonarda i Małgorzaty, wybudowano około 1680.
Obecny został wzniesiony w latach 1788 – 1791 z fundacji Józefa Komorowskiego, kasztelana bełskiego. Był remontowany w 1898, 1964, 1984 i w latach 2005 – 2006. Jest orientowany, drewniany o konstrukcji zrębowej, oszalowany, na zewnątrz i wewnątrz wzmocniony lisicami. Nawa ma rzut zbliżony do kwadratu, prezbiterium jest węższe, zamknięte trójbocznie. Przy nim od północy znajduje się prostokątna zakrystia z przedsionkiem.
Na zewnątrz elewacje rozczłonkowane są pilastrami utworzonymi przez zszalowanie lisic. Od frontu wspierają one nieco wysunięty, zaszalowany szczyt. Elewacje wieńczy profilowany gzyms. Dachy są dwuspadowe, nad prezbiterium nieco niższy, od północy spływający na zakrystię, obecnie kryte blachą (dawniej gontem). Nad nawą wznosi się wieżyczka na sygnaturkę.
Wnętrze nakryte jest stropem, w nawie wspartym na trzech parach słupów. Na belce tęczowej krucyfiks z 2. połowy XVII wieku. Chór muzyczny nadwieszony jest na profilowanej belce. Przestrzeń pod nim od strony nawy zaszalowana, podzielona na trzy lokalności – przedsionek i dwa składziki po bokach. Przy składziku południowym znajdują się schodki na chór.
Wystrój wnętrza (ołtarz główny i boczne, ambona, chrzcielnica, dawniej także balustrada prezbiterium) jest jednolity, o charakterze późnobarokowym, pochodzi z końca XVIII wieku. W ołtarzu głównym znajduje się XVI-wieczny (według Obiektów zabytkowych… XVII-wieczny) obraz Wniebowzięcia NMP, malowany na desce, kiedyś w srebrnej, późnobarokowej sukience. W zwieńczeniu rzeźby puttów. W lewym ołtarzu bocznym, przy tęczy jest nowszy krucyfiks oraz późnobarokowy (zapewne koniec XVIII wieku) obraz św. Tekli w zwieńczeniu. W prawym obraz św. Małgorzaty z tego samego czasu oraz w zwieńczeniu rzeźby puttów. Trzeci ołtarz boczny, w nawie zawiera nowszy obraz Przemienienia Pańskiego (zapewne XIX wiek) oraz ludowy obraz św. Walentego w zwieńczeniu.
Na baldachimie ambony znajduje się rzeźba św. Tekli. Czasza chrzcielnicy jest wsparta na rzeźbie klęczącego anioła. Kamienna kropielnica w kruchcie pochodzi z 1797. Organy są XIX-wieczne. Dwie ławki mają charakter późnobarokowy. Na wyposażeniu jest feretron z obrazem Matki Boskiej Szkaplerznej o charakterze późnobarokowym (XVIII/XIX wiek) i barokowo-ludowym św. Tekli. W kościele są też barokowe obrazy: Matki Boskiej z Dzieciątkiem (XVII/XVIII wiek) i św. Józefa z Dzieciątkiem (1. połowa XVIII wieku).
Do zabytkowych sprzętów liturgicznych należą między innymi kielichy z XVIII – XIX wieku, pacyfikał z przełowmu XVIII/XIX wieku, barokowy lichtarz cynowy (XVII/XVIII wiek), ornaty, kapy, stuła i welum z XVIII wieku.
Na cmentarzu przykościelnym znajduje się drewniana kapliczka – daszek namiotowy wsparty na czterech słupkach. Wewnątrz późnobarokowa rzeźba NMP Immaculaty (koniec XVIII wieku).
Murowana dzwonnica o cechach klasycystycznych według Obiektów zabytkowych… pochodzi prawdopodobnie z początku XX wieku. Ma rzut wąskiego prostokąta, jest dwukondygnacyjna. Górna kondygnacja przepruta jest arkadowym prześwitem dzwonnym, dolna boniowana. Kondygnacje oddziela profilowany gzyms, płaszczyznę drugiej kondygnacji zdobią załamane odcinki gzymsu. Dzwonnica nakryta jest czterospadowym dachem.
źródła:
1. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. VIII, z. 5 - powiat chełmski, Warszawa 1968
2. S. Korpysz, Z. Lubaszewski, Obiekty zabytkowe Chełma i powiatu chełmskiego: zabytki architektury i budownictwa, Chełm 2009