Podziemia kredowe

           Podziemia te rozciągają się pod zabudową chełmskiej starówki (wejście przy ul. Lubelskiej 55).

           Powstały one wskutek eksploatacji bogatych złóż kredy (osiągających głębokość do 800 m) znajdujących się w rejonie Chełma. Istniały na obszarze całej Góry Chełmskiej już w średniowieczu. Wraz z rozwojem osady eksploatacja złóż stawała się coraz bardziej intensywna i dochodowa. Transporty kredy były wysyłane między innymi do Krakowa, na potrzeby tamtejszej akademii. W szczytowym momencie (XVII i XVIII wiek) większość właścicieli domów w centrum miasta drążyła korytarze wyprowadzone z piwnic swoich posesji.

           W ten sposób powstały nieregularne ciągi chodników na czterech poziomach, liczące według szacunków od 20 do 40 km. W niektórych miejscach, w wyniku załamywania się sklepień, powstały obszerne sale, zwane obecnie komorami. W czasie wojen podziemia służyły jako schronienie dla ludności.

Wydobywania kredy z tych podziemi zaprzestano w XIX wieku ze względów bezpieczeństwa (ryzyko zapadlisk). Natomiast już od początku XX wieku podejmowano próby wykorzystania ich do celów turystycznych (powstał wtedy chełmski oddział PTK). W okresie międzywojennym podziemia zostały przebadane przy okazji budowy miejskich wodociągów. Przygotowano wtedy oświetloną trasę o długości 300 m.

Po II wojnie światowej, w związku ze wzrostem natężenia ruchu drogowego przez centrum miasta, doszło do kilku katastrof budowlanych, łącznie z zapadaniem się fragmentów ulic. Największa miała miejsce w 1965, kiedy zniszczony został odcinek ul. Lubelskiej. Po tym wypadku chodniki zostały (przy pomocy między innymi pracowników Politechniki Krakowskiej i Przedsiębiorstwa Robót Górniczych w Mysłowicach) dokładnie zinwentaryzowane i zabezpieczone. Po przystosowaniu wybranych fragmentów korytarzy do potrzeb turystycznych w 1972 podziemia udostępniono zwiedzającym. Ostateczny kształt trasa przybrała w 1985.

Obecnie trasa turystyczna, położona na głębokości kilkudziesięciu metrów, ma długość około 2 km. Powstała ona w wyniku połączenia sztucznymi korytarzami trzech kompleksów wyrobisk, zlokalizowanych pod rynkiem starego miasta, w rejonie kościoła pod wezwaniem Rozesłania Świętych Apostołów i pod ulicą Przechodnią. Wzdłuż trasy rozmieszczono różne ekspozycje - archeologiczne, historyczne i geologiczne. Jako zabytek dawnego górnictwa w 1995 podziemia zostały wpisane do rejestru zabytków archeologicznych.

 źródła

1. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. VIII, z. 5 - powiat chełmski, Warszawa 1968

2. S. Korpysz, Z. Lubaszewski, Obiekty zabytkowe Chełma i powiatu chełmskiego: zabytki architektury i budownictwa, Chełm 2009

3. J. Żywicki, Architektura neogotycka na Lubelszczyźnie, Lublin 1998