Dawny dwór w Styrzyńcu

          Wieś Styrzyniec wraz z folwarkiem należała w przeszłości do Nasutów, Zabrzezińskich, Iliniczów, od 1579 stanowiła część hrabstwa bialskiego Radziwiłłów

           Po wygaśnięciu tej linii Radziwiłłów w 1826 dobra zostały sprzedane rodzinie Lewickich. W 1919 odziedziczyła je po swoim ojcu Aleksandrze Gruszeckim Amelia Ludwika Wężykowa (według Katalogu zabytków… Wężykowie byli właścicielami Styrzyńca od około 1820). W tym samym roku sprzedała ona majątek (sama wraz z mężem rezydowała wtedy w Nosowie) Józefowi Kuglerowi.

           Ostatnim właścicielem Styrzyńca przed II wojną światową był Ludwik Kugler. Po wkroczeniu wojsk sowieckich w 1939 został on aresztowany wraz z żoną, rządcą majątku i nieznanym polskim żołnierzem. Wszystkich osadzono w areszcie w Białej Podlaskiej, po kilku dniach zostali zamordowani przez „nieznanych sprawców”. Po wojnie majątek rozparcelowano, budynek dworu przeznaczono na szkołę podstawową, która mieści się tam do chwili obecnej.

           Dwór został wzniesiony około 1840, w 1899 rozbudowany od wschodu. Po 1945 budynek adaptowano na potrzeby szkoły. W trakcie remontu generalnego przeprowadzonego w 1963 nadbudowano piętro.

           Dawny dwór położony jest w parku, frontem zwrócony na południe. Jest murowany z cegły i otynkowany, piętrowy, podpiwniczony. Ma plan prostokąta, z nieznacznie wysuniętą częścią wschodnią. Dłuższe elewacje są sześcioosiowe. W elewacji frontowej jest płytki ryzalit (przed dobudowaniem części wschodniej znajdował się na osi) z półeliptycznym, wgłębnym, dwukolumnowym portykiem toskańskim, który dawniej, przed nadbudowaniem piętra zwieńczony był trójkątnym szczytem. Z elewacji części wschodniej występuje parterowy ryzalit z trójkątnym naczółkiem, w tympanonie data 1889. Elewacje parteru mają boniowane naroża, obie kondygnacje wieńczy belkowanie. Okna są prostokątne, dach czterospadowy, niski (przekształcony w trakcie przebudowy), kryty blachą.

           Wnętrze budynku jest dwutraktowe, pomieszczenia nakryte stropami (w jednym z fasetą).

           Dawny budynek folwarczny został wybudowany w końcu XIX wieku z kamienia polnego, z detalem z cegły, nieotynkowany. Jest parterowy, elewacje czteroosiowe, okna zamknięte odcinkowo, w ceglanych obramieniach. Dach dwuspadowy, kryty eternitem.

           Otaczający dwór park krajobrazowy, z gazonem od frontu i aleją na osi tylnej pochodzi z 2. połowy XIX wieku. Zachowały się okazy starych świerków i lip, na obrzeżach częściowo szpaler grabowy. Od zachodu park ogranicza wał i sucha fosa. Za nim, od północnego zachodu usytuowana jest sadzawka.

Źródła:

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. VIII, z. 2 – powiat Biała Podlaska, Warszawa 2006

J. Łowiński, Dęby styrzynieckie, „Wiadomości Ziemiańskie” 2006, nr 27