Dwór w Chojnie Nowym Pierwszym
Obecne tereny Chojna Nowego i Starego jeszcze w początku XIX wieku należały do szlachty zagrodowej (kilkunastu właścicieli).
W 1823 Antoni Leopold Węgleński utworzył w Chojnie Nowym folwark (włączony do dóbr Siedliszcze) z ziemi wykupionej od Józefa Podhorodeńskiego oraz od Jana Znamierowskiego, Ignacego Podkowskiego i Teresy ze Słupskich Kałuszewskiej (Chojno Stare). W latach 20. XIX wieku w Chojnie Nowym było jeszcze pięciu właścicieli gruntów: Adam Zborowski, Marianna Radzymińska, małżeństwo Radzymińskich, Wicenty Iżycki i Kajetan Tokarski. Stopniowa rozbudowa folwarku Węgleńskich i powiększanie majątku spowodowały dalszy zanik drobnej własności szlacheckiej. W 1856 były jeszcze dwie zagrody szlacheckie: Iłżyckiego i Karpińskiego.
W początku lat 70. XIX wieku, w miejscu dawnej, XVIII-wiecznej zagrody szlacheckiej Karpińskich powstała niewielka rezydencja Romana Drzewieckiego (nowego właściciela majątku) – klasycystyczny dwór z elementami eklektycznymi, otoczony angielskim ogrodem i sadem. W 1909 Chojno kupił Mieczysław Boduszyński. W 1937 dwór został rozbudowany. Po śmierci Boduszyńskiego w 1942 majątek przeszedł w ręce jego dzieci: Jerzego, Marii, Mieczysława, Zofii i Antoniego. Mieszkali oni we dworze do 1944, kiedy to przeprowadzono upaństwowienie i parcelację folwarku.
Po krótkotrwałym użytkowaniu przez różne instytucje, w latach 50. dwór wraz z parkiem został przekazany na terenowy oddział ZOZ-u w Abramowicach. Pomieszczenia w budynku zastały zaadaptowane na potrzeby szpitala, a park ogrodzony siatką. W 1965 przeprowadzono generalny remont wnętrz a dach otrzymał nowe poszycie. Obecnie zarządcą obiektu (od 1981) jest Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Chełmie. Mieści się tu dom pomocy społecznej dla osób przewlekle chorych psychicznie. W ostatnich latach w zespole przeprowadzono liczne prace remontowe, łącznie z odnowieniem dworu.
Jest on murowany, parterowy, ma rzut prostokąta z dwoma niższymi ryzalitami bocznymi. Frontem zwrócony jest na wschód. Elewacje budynku są asymetryczne. Od frontu, po boku korpusu głównego znajduje się murowana, arkadowa pergola, wkomponowana w bryłę obiektu. Osłania ona duże, półkoliste wejście główne. Poszczególne części budynku mają dachy dwuspadowe, kryte blachą.
Założenie parkowe o charakterze krajobrazowym obejmuje powierzchnię 5,2 ha (sam ogród liczy 2,5 ha). Pomimo zatarcia układu kompozycyjnego przez utworzenie nowych alei, zachowały się fragmenty szpaleru grabowego odgraniczającego park od zachodu, lipowa aleja dojazdowa oraz pozostałości alei kasztanowcowych i żywopłotów (obrzeżony jest nimi duży owalny gazon przed budynkiem). Jesion wyniosły o obwodzie pnia 290 cm, trzy klony zwyczajne (250, 260 280 cm), lipa drobnolistna (375 cm) i dwa dęby szypułkowe (330, 480 cm).
Od północy znajduje się sadzawka. Zespół został wpisany do rejestru zabytków w 1982.
źródła:
F. Braniewski, Siedliszcze i okolice, Chełm 1983
S. Korpysz, Z. Lubaszewski, Obiekty zabytkowe Chełma i powiatu chełmskiego. Zabytki architektury i budownictwa, Chełm 2016
A. Wawryniuk, Leksykon miejscowości powiatu chełmskiego, Chełm 2002