Cerkiew Opieki Matki Bożej w Sławatyczach

           Pierwotna, prawosławna była wzmiankowana w 1516, w końcu XVI wieku przekształcona na greckokatolicką. W 1698 została uposażona przez Karola Stanisława Radziwiłła, kanclerza wielkiego litewskiego. Kolejną, drewnianą wzniesiono w 1721 (na nowym miejscu), była ona wzmiankowana w 1847 roku. Od 1875 ponownie prawosławna.

Obecna pochodzi z XIX/XX wieku (poświęcona w 1912), została wybudowana kosztem rządu carskiego (według innych źródeł z funduszy prywatnych). Usytuowana jest na miejscu poprzedniej cerkwi, przy północnej pierzei rynku, naprzeciwko kościoła katolickiego. Do 1945 była siedzibą parafii, po wojnie pod opieką monasteru św. Onufrego w Jabłecznej, obecnie ponownie parafialna.

Została wybudowana według projektu Aleksandra Puringa, w typie cerkwi ruskiej, bizantyńsko-eklektycznym. Jest murowana z czerwonej cegły, z elementami dekoracyjnymi wykonanymi w tynku. Sześciokopułowa – z największą kopułą na szczycie namiotowego dachu, czterema mniejszymi w jego narożach i kopułką wieńczącą frontową wieżę (cebulaste).

Ikonostas (nad carskimi wrotami łuk z rozmieszczonymi wzdłuż niego dwoma rzędami okrągłych ikon) pochodzi z czasu budowy cerkwi. Większość starych ikon z dawnej świątyni została wywieziona po 1945 roku. Zachowały się dwie, zapewne z końca XVIII wieku lub początku XIX wieku. Jedna to Chrystus Pantokrator tronujący na potrójnej tęczy, w sukience plastycznie wyrobionej w gruncie kredowym, złoconej i srebrzonej. Druga to ikona św. Mikołaja Cudotwórcy, w ramie z XVIII wieku.

Do zabytkowego wyposażenia należą także dwa późnobarokowe, pounickie feretrony (XVIII wiek) z dwustronnymi obrazami. Jeden w zdobionej, rzeźbionej ramie z rzeźbionymi główkami puttów oraz rzeźbą pelikana (orła?) w zwieńczeniu, z obrazami Matki Boskiej Poczajowskiej i św. Onufrego oraz medalionami z Okiem Opatrzności. Drugi w ramie ozdobionej podobnie, zwieńczonej słońcem promienistym, z obrazami Matki Boskiej z Dzieciątkiem Niepokalanie Poczętej i św. Józefa z Dzieciątkiem. Do tego ludowy krzyż procesyjny.

Ściany i sklepienie cerkwi pokryte są malowidłami. Po lewej stronie są to wizerunki świętych bizantyjskich i rzymskich z okresu pierwszych chrześcijan, po prawej święci Rusi Kijowskiej.

W centrum osady znajduje się dawny cmentarz greckokatolicki, założony w XVIII wieku, około 1870 zamieniony na prawosławny. Obecnie jest on nieczynny.

źródła

1. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. VIII – woj. lubelskie, z. 18 - powiat włodawski, Warszawa 1975

2. G. Michałowski, T. Jarmoszewicz, Sławatycze 1499-1999, Sławatycze 1999

3. K. Gruszkowski, Nad starym Bugiem w Sławatyczach, Biała Podlaska 2012