(1868 VI 4 Kościeniewicze – 1907 XII 29 Nowa Wilejka)

prawnik, działacz polskiego ruchu niepodległościowego, współpracownik Józefa Piłsudskiego

Był synem Macieja, właściciela części wsi Kościeniewicze i Bokinka, oraz Heleny ze Skirmontów. Jako Tatar do społeczności muzułmańskiej został przyjęty w meczecie w Studziance.

Ukończył gimnazjum w Grodnie (1886), następnie studia prawnicze na uniwersytecie w Moskwie. Tam wstąpił do Związku Młodzieży Polskiej „Zet” (konspiracyjna organizacja niepodległościowa). Od 1892 był aplikantem przy Sądzie Okręgowym w Wilnie.

W tym samym roku poznał Józefa Piłsudskiego - wkrótce bliskiego współpracownika w ruchu niepodległościowym - i wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej. Wziął udział w I Zjeździe PPS (czerwiec 1893), który odbył się w Lasach Ponarskich pod Wilnem.

Zajmował się kolportowaniem przez granicę nielegalnej literatury i prasy socjalistycznej (m. in. Robotnika i Przedświtu). Pomagał mu w tym jego krewny, również polski Tatar, Aleksander Sulkiewicz, wówczas urzędnik celny.

Bielak współpracował też m.in. ze Stanisławem Wojciechowskim (późniejszym prezydentem), wespół z kierownictwem PPS prowadził akcje agitacyjne wśród robotników Warszawy, Łodzi, Białegostoku. W swoim wileńskim mieszkaniu - w Zaułku Mahometańskim na Łukiszkach, a potem przy ulicy Garbarskiej - ukrywał działaczy PPS i nielegalną literaturę.

Przejęty procesem krożan (młodzi spiskowcy z gimnazjum w Krożanach) i śmiercią cara Aleksandra III (1894) popadł w rozstrój psychiczny, musiał się leczyć. Po powrocie do zdrowia kontynuował działalność konspiracyjną, dopóki w 1897 nie przeniesiono go do Głębokiego (dziś na Białorusi), na stanowisko sędziego śledczego. Tam zasłynął odwagą cywilną, m. in. tym, że odmówił składki na pomnik generał-gubernatora Murawiowa („Wieszatiela”, pogromcy powstania styczniowego) w Wilnie.

W 1899 ożenił się z ziemianką Marią Rudnicką (miał z nią troje dzieci), przyjąwszy wcześniej wyznanie ewangelicko-reformowane.

Kolejne przeniesienie dostał w 1900, w głąb Rosji, do miasta Tichwin (ówczesna gubernia nowogrodzka). Najpierw na stanowisko sędziego śledczego a potem sędziego pokoju. W 1901 mianowano go sędzią grodzkim w Tichwinie, od 1904 był członkiem Sądu Okręgowego w Nowogrodzie.

Po przyjeździe do Wilna w lecie 1907 ponownie zapadł na chorobę umysłową. Zmarł na zapalenie płuc w szpitalu psychiatrycznym w Nowej Wilejce koło Wilna. Został pochowany na wileńskim mizarze (cmentarzu muzułmańskim). Do II wojny światowej pamiątki po nim przechowywało Tatarskie Muzeum Narodowe w Wilnie.

Stefan Bielak był spadkobiercą rodzinnych tradycji niepodległościowych i patriotycznych. M.in. jego pradziadem był generał Józef Bielak (1729 - 1794) - dowódca 4 Pułku Przedniej Straży Wojsk Wielkiego Księstwa Litewskiego, uczestnik wojny polsko-rosyjskiej 1792 i 1794 roku, odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Virtuti Militari. Pochowany na mizarze w Studziance.

                                                                                                       Marta Goździk

Źródła:

1. Sławomir Hordejuk, Stefan Bielak (1868-1907). Wierny towarzysz Józefa Piłsudskiego, „Gmina Piszczac” nr 1/2012

2. Polski Słownik Biograficzny , T. II, z. 1, Kraków 1936