Grabówka (powiat kraśnicki)

Wieś w powiecie kraśnickim, w gminie Annopol na Wzniesieniach Urzędowskich

warto zobaczyć:

kościół MB Królowej Polski – czytaj więcej …

historia wsi

           W latach 1975 – 1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa tarnobrzeskiego.

           Według Słownika … wieś została założona w XV wieku przez Pszonków, pośród rozległych lasów grabowych, od nich wzięła nazwę, następnie przeszła w posiadanie Sienieńskich, którzy w XVI wieku zbudowali okazały dworzec i założyli tutaj rezydencję. Do klucza grabowieckiego należały wsie: Boiska, Sosnowa Wola, Mazanów i Wałowice. W XVII wieku dobra te należały do Myszkowskich z Mirowa, z których Jan poczynił zapisy dla kościoła w Boiskach, oblatowane w grodzie lubelskim w 1645.

           W XVIII wieku klucz grabowiecki przeszedł w posiadanie Moszyńskich i należał do Joachima Moszyńskiego, po śmierci którego na polu walki w 1794 Grabówka przeszła w drodze spadku na jego brata Józefa, a następnie stała się własnością jego córki Heleny, żony Franciszka Olszewskiego, podprefekta województwa lubelskiego, zmarłego w 1814. Po zejściu bezpotomnym Olszewskich dobra przeszły w posiadanie różnych członków rodziny, rozpadły się na części. Grabówkę z Boiskami posiedli Zagórscy, pochodzący z powtórnego małżeństwa pozostałej po Józefie Moszyńskim, wdowy Anny z Łuczajów z Andrzejem Zagórskim. W 1829 generał Henryk Dembiński, urodzony z Maryanny z Moszyńskich, córki Józefa Moszyńskiego, ponabywał prawa do tych dóbr od współsukcesorów Zagórskich i stał się właścicielem dóbr Grabówka i Boiska, lecz po wypadkach 1831 dobra uległy konfiskacie i zostawały w administracji rządu do 1837. Następnie wskutek wyroku trybunału lubelskiego z 11 maja 1838 przeszły na własność innych sukcesorów Maryanny Dembińskiej, od których w 1844 w drodze działów nabyła siostra generała Cecylia Dembińska i ta w 1846 dobra te sprzedała Janowi Herniczkowi za 41 250 rubli srebrem, który w 1873 Grabówkę od Boisk oddzielił i w większości rozkolonizował. Folwark zaś sprzedał Adamowskim.

           Grabówka położona na wyniosłej płaszczyźnie, o glebie glinkowej urodzajnej, słynęła w całej okolicy z sadownictwa, każdy bowiem włościanin posiadał sad owocowy. Dworski sad rozległy około 10 mórg, obfitował w wyborowe gatunku drzew owocowych. W tym sadzie w 1879 odkopano ruiny spalonego w końcu XVIII wieku pałacu i odkryto doskonale zachowane lochy podziemne, dwupiętrowe, które po odrestaurowaniu zostały przeznaczone na cele i użytki ogrodnicze. Nadto wykopano wówczas na nowo u stóp dawnego pałacu położony staw, w którym odkryto ślady mostu, jaki przez staw do pałacu prowadził.

           Po śmierci Jana Herniczka w 1884 dziedzicami dóbr zostają jego dzieci: Adam – absolwent Królewskiej Akademii Rolniczej w Proskau i Emilia z Herniczków Jabłoszewska (Jabłuszewska), która wydzierżawiła majątek Lucjanowi Skrzetuskiemu. Skrzetuski doprowadził majątek do bankructwa.

           W Grabówce od 1865 istniała szkoła elementarna, utrzymywana wyłącznie kosztem mieszkańców.

źródła:

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880

Marek Nasiadka, Powiat kraśnicki, leksykon krajoznawczy, Kraśnik 2010