Dawna cerkiew greckokatolicka, jak podaje Katalog zabytków… – wedle tradycji wzniesiona na początku XVII wieku.

            Natomiast Jan Górak przypuszcza, że pochodzi ona prawdopodobnie z 1755 – wtedy Jarczów uzyskał prawa miejskie. Przemawia za tym fakt, że wzmianki z 1720 informują o bardzo zniszczonej cerkwi, a potem z 1761 o bardzo dobrze zachowanej. Około 1870 zamienioną ją na prawosławną. Około 1910 została odnowiona, później zapewne po 1921, kiedy została przejęta przez kościół rzymskokatolicki. Samodzielną parafię utworzono w 1947 roku. Obecnie jej siedzibą jest stojący obok dawnej cerkwi nowy, murowany już kościół.

Jarczowska świątynia jest usytuowana w środku osady, na wschód od rynku. Jest orientowana, drewniana o konstrukcji zrębowej, zwęgłowana na obłap z krytym czopem i ostatkami, na nowszej podmurówce ceglanej (z 1910 lub 1921). Więźba dachowa nawy pochodzi z 1963, zachowały się jedynie dawne krążyny sklepienia.

W rzucie jest trójdzielna: składa się z kwadratowej nawy, węższego, czworobocznego krótkiego i zamkniętego trójbocznie prezbiterium (po jego obu stronach są czworoboczne zakrystie – małe, nie wybiegające poza obrys ścian nawy) i czworobocznego, węższego, zbliżonego szerokością do prezbiterium babińca. Ponad babińcem oraz częściowo w jego przedłużeniu wznosi się dzwonnica konstrukcji słupowej (zapewne kiedyś wolnostojąca, z czasem nasunięta na zrębowy babiniec). Babiniec zamknięty jest od frontu ścianą wieńcową i przedłużony ku zachodowi o 1,21 m ze ścianą czołową konstrukcji słupowej. Utworzono w ten sposób wąskie pomieszczenie frontowe, w którym umieszczono schodki na pięterko z galeryjką.

Wnętrze nakryte jest sklepieniem kolebkowym (w nawie i prezbiterium na jednym poziomie), zakończonym od wchodu trójpolowo. Babiniec przykryto stropem. Poniżej sklepienia w nawie biegnie profilowany gzyms. Prezbiterium otwarte jest na nawę arkadą tęczową. W tęczy jest ozdobna belka – profilowana, z wycięciami po bokach. Chór muzyczny w babińcu, z prostym parapetem, wsparty jest na dwóch słupach. Zachowała się jego dawna górna belka parapetowa, profilowana. Schodki na chór znajdują się w prawym narożu nawy. Nadproża drzwi z zakrystii do prezbiterium mają łukowy kształt.

Na zewnątrz zręby wszystkich części są na jednej wysokości, zwieńczone wydatnym gzymsem z desek. Nad zrębem kruchty jest niska, arkadowa galeryjka dzwonnicy. W połowie wysokości ścian kościół obiega wydatne zadaszenie (przerwane jest nad frontowym przedłużeniem kruchty), wsparte na występujących belkach zrębu, pobite gontem. Ściany nawy i prezbiterium powyżej zadaszenia również są ogontowane, ściany dzwonnicy oszalowane pionowo deskami, z listwowaniem zakończonym wycinaną w półkola poziomą deską podgzymsową.

Okna są niewielkie, prostokątne, w zakrystiach kwadratowe. Drzwi w szerokich obramieniach, te do zakrystii zamknięte łukiem półkolistym. Dachy dwuspadowe z wydatnymi okapami fasetowo podszalowanymi. Ten nad prezbiterium od wschodu zakończony jest trzema połaciami, nad galeryjką również trójpołaciowy. Dachy pobite gontem. Na środku kalenicy dach nawy wznosi się sześcioboczna wieżyczka na sygnaturkę, z latarnią i cebulastym, wydłużonym hełmem. Na szczycie daszku dzwonnicy jest znacznie mniejsza kopułka. Hełmy kopułek blaszane.

Ołtarz główny pochodzi z przełomu XIX/XX wieku. Na belce tęczowej wisi drewniany, późnobarokowy (XVIII wiek) krucyfiks. Z zabytkowego wyposażenia są jeszcze m.in. dwa XVIII-wieczne, gładkie kielichy, kielich późnobarokowy z gładką czaszą i ozdobną stopą, kielich neogotycki (2 połowa XIX wieku), biały ornat z XVIII wieku, fotel późnobarokowy (XVIII wiek) w stylu Ludwika XV – na czterech esowato wygiętych nogach, z drewnianymi poręczami, aksamitną poduszką i zapleckiem ujętym uszkami.

Świątynia w Jarczowie to jedna z trzech zachowanych na Lubelszczyźnie cerkwi w typie „z dzwonnicą nad babińcem” (oprócz tych w Kościeniewiczach i Ortelu Królewskim). Jak pisze Jan Górak – niektórymi rozwiązaniami odbiega ona od powszechnie stosowanych w drewnianych cerkwiach wiejskich. Można się tu doszukać pewnych reminiscencji np. z drewnianego kościoła w Tomaszowie Lubelskim – to gzyms wieńczący, belka tęczowa, zakrystie w obrysie planu nawy. Może budował ją cieśla miejski, przenosząc na małą cerkiewkę zmodyfikowane formy dużego, stylowego kościoła.

Źródła:

1. Jan Górak, Dawne cerkwie drewniane w woj. zamojskim, Zamość 1984

2. Jan Górak, Typy i formy drewnianej architektury sakralnej Lubelszczyzny [w:] „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1987, z. 3-4

3. Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. VIII, z. 17 – Tomaszów Lubelski i okolice, Warszawa 1982