Dzisiejsza data:

 Parafia rzymskokatolicka w Wysokiem została erygowana w 1413, wtedy wybudowano tu drewniany kościół.

            Od 2 połowy XVI wieku do 1625 był on w rękach innowierców (arian). Na początku XIX wieku Anna z Sapiehów Jabłonowska, wojewodzina bracławska i ówczesna właścicielka dóbr Wysokie, ufundowała murowany kościół w stylu klasycystycznym (wybudowany w latach 1800-1806).

            W 1903, z powodu złego stanu technicznego, został on rozebrany. W tym miejscu, w latach 1905-1908, wzniesiono obecną świątynię w stylu neogotyckim (według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego). Budowlę rozpoczęto, nie mając stosownych pozwoleń. Sfinansowali ją parafianie i Ordynacja Zamojska. W ciągu kolejnych lat kościół wzbogacił się o neogotyckie wyposażenie. Tuż przed wybuchem II wojny światowej wykonano polichromię w prezbiterium, w latach 1955-1956 polichromię w nawie.

Jest to kościół murowany z cegły, posadowiony na ceglanym, zdwojonym cokole. Orientowany, jednonawowy. Prostokątny korpus poprzedzony jest od frontu kwadratową wieżą. Prezbiterium jest niższe i węższe, z trójboczną absydą oraz prostokątnymi zakrystią i kaplicą po bokach, mającymi niewielkie przedsionki. Zakrystia i kaplica są spore, więc plan kościoła przybiera zarys krzyża łacińskiego.

W bryle kościoła dominuje wieża (50 m wysokości, dwa razy wyższa od korpusu nawowego). Jest ona czterokondygnacyjna, w dole czworoboczna i flankowana pięciobocznymi basztami, w górze przechodzi w ośmiobok zwieńczony strzelistą ostrosłupową iglicą o ukośnie załamanych w dole połaciach. W pierwszej kondygnacji mieści się kruchta główna, wyżej jest loża chóru muzycznego, nad nią dzwonnica.

Elewacja frontowa wieży stanowi fasadę kościoła. W jej przyziemiu jest prostokątne wejście główne osadzone w ostrołukowym portalu, w tympanonie umieszczono odlany w sztucznym kamieniu relief „Pieta”. Portal wieńczy masywna wimperga z płyciną w formie oculusa w płaszczyźnie i kamienną figurą Matki Boskiej na szczycie. W następnej kondygnacji jest wyprofilowana w cegłach prostokątna płycina, zwieńczona ostrołukowymi arkadkami, w niej bliźniacze, ostrołukowe otwory okienne i pojedynczy oculus nad nimi. Ponad oknami, już w ośmiobocznej części wieży, jest duży, ostrołukowy prześwit dzwonny (w tej kondygnacji prześwity dzwonne występują na przemian z blendami tego samego kształtu).

Pozostałe wejścia do kościoła zamknięte są łukiem odcinkowym. Otwory okienne i prześwity dzwonne mają zamknięcia ostrołukowe. W wieży są jeszcze okrągłe przeźrocza, a w przedsionkach zakrystii i kaplicy prostokątne okienka zwieńczone łukiem odcinkowym. W oknach korpusu jest stalowa armatura, która w ich zamknięciach tworzy maswerkowe wzory.

Do bocznych elewacji wieży przylegają dwukondygnacyjne, pięcioboczne baszty. W jednej są schody prowadzące na chór, w drugiej sznury służące do poruszania dzwonów. Korpus nakryty jest dachem dwuspadowym, prezbiterium dwuspadowym o trójbocznym zakończeniu. Nad zakrystią i kaplicą są dachy wielopołaciowe, nad ich przedsionkami pulpitowe. Ściany kościoła są oskarpowane, skarpy są dwu- lub trójuskokowe, ozdobione blendami (prostokątne, zamknięte dwulistnym ostrołukiem).

Elewacje kościoła pozostawiono w surowej, czerwonej cegle, jasnym tynkiem pokryto jedynie nieduże płaszczyzny blend w skarpach i ścianach oraz glify otworów okiennych i gzymsy. Boczne elewacje korpusu zwieńczone są profilowanym w cegłach, arkaturowym fryzem z ostrołuków wspartych na kroksztynach. Wschodnie ściany kaplicy i zakrystii dekorują reliefowo ukształtowane w betonie figury aniołów.

Wewnątrz kościół jest otynkowany na gładko i polichromowany. Kwadratową kruchtę oddziela od nawy prostokątna arkada. Wejścia z kruchty do baszt są prostokątne i zamknięte łukiem odcinkowym. Nad kruchtą znajduje się loża chóru muzycznego, jej balkon nadwieszony jest nad nawą. Ma on trójboczny zarys i drewnianą balustradę dekorowaną trójlistnymi, ostrołukowymi płycinami. Podobnie ozdobiony jest prospekt organowy. Prezbiterium oddzielone jest od nawy ostrołukową arkadą tęczową. Otwory wejść do kaplicy i zakrystii (w ścianach bocznych prezbiterium) są prostokątne i zamknięte łukiem odcinkowym. Okna korpusu osadzone są na osiach ostrołukowych nisz występujących pomiędzy filarami. Od strony nawy otwory okienne mają głębokie glify i szerokie podokienniki opuszczone ku dołowi.

Prezbiterium przykryte jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym, żebra spływają na przyścienne półkolumienki o roślinnych kapitelach. Zakrystia i kaplica nakryte są sklepieniami krzyżowo-żebrowymi, ich przedsionki gładkimi sufitami. Sklepienie w korpusie nawowym jest krzyżowo-żebrowe, z okrągłymi, ażurowymi zwornikami, służącymi jednocześnie za otwory wentylacyjne. Żebra sklepień spływają na wsporniki w formie sporych konsolek – kolumienek o walcowatych trzonach i kapitelach oplecionych winną latoroślą. Wsporniki przylegają do góry filarów przyściennych. Do ich czoła przylegają również masywne, międzyprzęsłowe łuki sklepienne w formie grubych wałków. Kruchta przykryta jest gładkim sufitem.

Wyposażenie kościoła jest w większości neogotyckie (dębowy ołtarz główny i dwa boczne, prospekt organów, ławki, konfesjonały, komoda w zakrystii, ambona i chrzcielnica). W ołtarzu głównym znajdują się obrazy Matki Boskiej Częstochowskiej oraz Pana Jezusa Ukrzyżowanego i Św. Michała Archanioła. W ołtarzu bocznym po prawej stronie – obraz Najświętszego Serca Pana Jezusa i Św. Franciszka z Asyżu, po lewej – Matki Bożej Nieustającej Pomocy.

Drewniana, przyścienna, ambona jest nadwieszana, koszowa, z baldachimem i zapleckiem. Ozdobiona rzeźbami czterech Ewangelistów wraz z ich czterema symbolami – głową człowieka, lwa, wołu i orła. Zwieńczona figurą Pana Jezusa Nauczającego, stojącego pod niewielkim, ostrołukowo zamkniętym baldachimem. Drewniana chrzcielnica ma formę latarni, złożona jest z trzech podstawowych elementów o przekroju ośmiokątnym: bazy, trzonu i czaszy. Czaszę zdobi roślinna wić z motywem szyszki i gronami.

Ze starszego wyposażenia zachowała się m.in. późnogotycka (1542) kropielnica, dawna chrzcielnica, z piaskowca. Do tego feretrony, późnobarokowy i rokokowy oraz kamienna, barokowa rzeźba Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej (zapewne XVIII wiek) – ta w fasadzie kościoła.

Źródła:

  1. Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. VIII, z. 8 - powiat krasnostawski, Warszawa 1964

  2. Jerzy Żywicki, Architektura neogotycka na Lubelszczyźnie, Lublin 1998

 

Grafika losowa