Początkowo była tu kaplica dworska wybudowana przez Suchodolskich, właścicieli wsi od początku XVIII wieku.

          W 1752 wzniesiono kościół przyszpitalny, ufundowany przez Michała Maurycego Suchodolskiego i jego żonę, Barbarę z Mężyńskich/Mężeńskich. Był on drewniany, z murowanym prezbiterium. Parafię w Dorohusku erygowano w 1768 roku. W 1818 zrujnowany kościół został rozebrany. Projekt nowego, murowanego w stylu neogotyckim wykonał w latach 40-tych Henryk Marconi, jednak budowa nie doszła do skutku. Szansa pojawiła się wraz z ukazem tolerancyjnym z 1905 i miejscowa społeczność ją wykorzystała. W 1906 reaktywowano parafię, w latach 1907 - 1909 powstał kościół. Budowę sfinansowali parafianie, dołożył się do niej też właściciel majątku Dorohusk, Wincenty Chrzanowski.

Urządzanie świątyni wewnątrz trwało do 1912 roku. Ucierpiała ona bardzo podczas I wojny światowej – od ostrzału artyleryjskiego straciła dach, sklepienia i część murów. Wieża groziła zawaleniem. Nabożeństwa przeniesiono do postawionej naprędce drewnianej kaplicy. W 1921 zadecydowano o odbudowie zrujnowanego kościoła, była ona błyskawiczna, trwała kilka miesięcy.

Kościół w Dorohusku jest murowany z cegły, w stylu neogotyckim (projekt Stanisława Diehla vel Dila, architekta powiatu chełmskiego), orientowany. Jego bryłę tworzą: prostokątny w rzucie, trójnawowy, halowy korpus, prostokątne i trójbocznie zamknięte prezbiterium, dwukondygnacyjny fronton w formie ryzalitu z wieżą na osi. Prezbiterium, węższe i niższe od korpusu nawowego, obwiedzione jest pięciobocznym ambitem (sięgającym do wysokości połowy prezbiterium), pełniącym funkcję zakrystii. Masyw frontowy jest nieco węższy od korpusu nawowego, jego środek zajmuje czterokondygnacyjna wieża. Wieża jest kwadratowa w rzucie, zwieńczona czteropołaciowym dachem wiciowym. W przyziemiu mieści kruchtę główną.

Dach nad całością jest dwuspadowy, nad wschodnim szczytem wznosi się wieżyczka na sygnaturkę. Prezbiterium nakryte jest dachem pięciopołaciowym, ambit – pulpitowym. Elewacje kościoła opięte są skarpami. Skarpy w narożach wieży są smukłe, wielouskokowe, sięgają do jej najwyższej kondygnacji. Skarpy korpusu są masywne, dwuuskokowe i zdwojone – do lica skarpy przylegającej do ściany kościoła przystawiona jest druga, niższa i węższa od niej. Skarpy w narożach prezbiterium i ambitu nie mają uskoków. Do tego skarpy ambitu są od niego wyższe, przechodzą w masywne sterczyny. Od skarp prezbiterium wychodzą masywne łuki odporowe, przerzucone ponad dachami ambitu.

Wszystkie otwory okienne i drzwiowe mają ostrołukowe wykroje, prostokątne jest jedynie wejście do ambitu. Wszystkie okna mają uskokowe obramienia i opuszczone do dołu parapety. Udekorowane są kształtowaną w tynku opaską umieszczoną nad ich łukowym zamknięciem. Armatura okien jest z metalu, w oknach nawy naśladuje maswerki. Nad łukiem portalu głównego znajduje się profilowany w tynku schodkowy gzyms. Portal osłania betonowy baldachim w kształcie dwuspadowego daszku zdobionego na krawędziach ząbkowym fryzem i profilowanym gzymsem. Drzwi w portalu mają przeszklone, ostrołukowe nadświetle o maswerkowej, metalowej armaturze. W zwieńczeniu wszystkich ścian występują profilowane gzymsy na kroksztynach.

Wewnątrz kościół jest na gładko otynkowany, ma czarno-białą marmurową posadzkę. Kruchta główna otwarta jest na nawę ostrołukowym wejściem. Balkon chóru muzycznego, nadwieszony nad nawą główną ma ceglaną balustradę dekorowaną maswerkowym wzorem. Pośrodku balustrady jest kamienna tarcza herbowa z orłem w koronie. Nawy są trójprzęsłowe, mają identyczną szerokość. Rozdzielone są kwadratowymi, opilastrowanymi filarami na cokołach. Analogiczne do nich filary przyścienne (przechodzące w gurty podsklepienne) akcentują granice przęseł w nawach bocznych. Prezbiterium ma szerokość nawy głównej, oddzielone jest od niej ostrołukową arkadą tęczową. W zakończeniach naw bocznych są wejścia do ambitu – prostokątne, ale zamknięte ostrołukiem. Mają one dekoracyjne, kształtowane z cegieł ościeża oraz roślinne czołganki nad łukami. Nad nimi, na masywnym, czworobocznych konsolkach stoją rzeźbione figury świętych.

W nawie głównej i prezbiterium sklepienia są gwiaździste ośmiopolowe, w nawach bocznych gwiaździste czteropolowe – i jedne, i drugie bez żeber. W kruchcie głównej i jednej lokalności – sklepienia krzyżowe, w drugiej lokalności jest drewniany strop. W ambicie płaski sufit.

            Wyposażenie kościoła dostosowane jest do jego stylu – neogotyckie są ołtarze, ławki, konfesjonały, ambona i stalle. W ołtarzu bocznym znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem (2 połowa XVI wieku/XVII wiek). w sukience z początku XVIII wieku. Z zabytkowego wyposażenia jest jeszcze m.in. fotel biedermeier (około połowy XIX wieku), ornat późnobarokowy i ornat rokokowy.

Źródła:

  1. Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. VIII, z. 5. – powiat chełmski, Warszawa 1968

  2. Jerzy Żywicki, Architektura neogotycka na Lubelszczyźnie, Lublin 1998