Cerkiew i parafia prawosławna w Sworach istniała już w 2 połowie XVI wieku.

          Po unii brzeskiej przyłączyła się do Kościoła greckokatolickiego. W 1603 nową cerkiew, już unicką (poprzednia spaliła się) ufundował Mikołaj Radziwiłł „Sierotka”. Wieś Swory należała wtedy do hrabstwa bialskiego książąt Radziwiłłów. Świątynia składała się z nawy, węższego od niej prezbiterium oraz przedsionka, nad którym umieszczona była wieża.

          W 1875 (kasata unii na Podlasiu) parafia została siłą zamieniona na prawosławną. Jak w większości podlaskich wsi, tak i tu nie obeszło się bez przemocy. Głodzenie (poprzez utrzymywanie we wsi oddziału wojska na koszt mieszkańców), więzienie w Siedlcach – takie metody walki z niepokornymi unitami opisuje Józef Geresz. A z drugiej strony – ich sposoby obrony przed przymusowym chrzczeniem dzieci w cerkwi prawosławnej.

          Mimo wolności religijnej, jaką zadekretował ukaz tolerancyjny z 1905, dawni unici nie odzyskali swojej świątyni. Specjalna delegacja wyruszyła więc do Petersburga prosić cara Mikołaja II o pozwolenie na budowę nowej, już rzymskokatolickiej. Wybudowano ją w ciągu dwóch lat (1907 - 1908). Głównym fundatorem był książę Czesław Światopełk-Mirski z Worońca wraz z żoną Marią z Fragetów (Swory były własnością Światopełk-Mirskich w latach 1836 - 1940). Nowa świątynia została konsekrowana jako kaplica w 1908, parafię erygowano w 1919 roku. Parafia prawosławna natomiast istniała do 1915, kiedy to została ewakuowana przez rząd carski w głąb Rosji. W 1926 cerkiew została rozebrana, materiał z rozbiórki wykorzystano do budowy szkoły.

          Kościół w Sworach jest orientowany, drewniany o konstrukcji zrębowej (zrąb z bali sosnowych), obustronnie oszalowany, w stylu zakopiańskim. W rzucie ma kształt mocno wydłużonego prostokąta, składa się z korpusu nawowego, prezbiterium z zakrystiami i kruchty. Korpus jest trójnawowy typu bazylikowego (nawa główna wyższa od bocznych, z własnymi oknami), pięcioprzęsłowy. Nawa główna jest o połowę szersza od bocznych, oddzielona od nich rzędami słupów. Całą swoją szerokością i wysokością otwiera się na prezbiterium. Prezbiterium, zamknięte trójbocznie, ujęte jest w niższe i krótsze, prostokątne zakrystie z lożami na piętrze. Od zachodu w nawę główną (pierwsze przęsło) wtopiona jest kwadratowa wieża. Poprzedza ją prostokątna kruchta z lokalnościami po bokach (razem mają szerokość korpusu nawowego). Do zachodniej ściany nawy głównej przylega nadwieszony chór muzyczny. Wsparty jest na czterech słupach, ma pełny parapet, pokryty ażurową (wycinaną) dekoracją z arkadowym motywem. Więźba dachowa jest we wnętrzu otwarta, nad nawą główną oraz prezbiterium krokwiowo-stolcowa, na nawami bocznymi krokwiowa. Strop – w nawie głównej i prezbiterium kolebkowy (Maraśkiewicz – pozorne sklepienia trójboczne, podwieszone pod więźbę), w nawach bocznych ukośny, płaski. Oszalowanie wewnątrz ma kolor ciemnobrązowy. Podłogi deskowe. Nawy boczne ciemne, bez okien.

          Nawa główna i prezbiterium nakryte są wspólnym, stosownie do rzutu, pięciopołaciowym dachem. Na linii łuku tęczowego wznosi się nad nim czworoboczna, ażurowa wieżyczka na sygnaturkę z ostrosłupowym hełmem, a od frontu wieża. Dwukondygnacyjna (w drugiej kondygnacji rzeźba Najświętszego Serca Jezusa), zwieńczona strzelistym, ostrosłupowym hełmem osadzonym na czterospadowym daszku. Nawy boczne i zakrystie, o połowę niższe od nawy głównej, nakryte są dachami pulpitowymi. Wejście główne – od frontu, na osi kościoła – poprzedzone jest gankiem na dwóch słupach, z trójkątnym szczytem (w nim motyw „zakopiańskiego” słońca) i dwuspadowym daszkiem. Prostokątne okna i drzwi mają profilowane, deskowe obramienia. Drzwi (główne, dwoje bocznych i wejścia do zakrystii) ozdobione są okuciami o zgeometryzowanych motywach roślinnych.

          Wyposażenie kościoła pochodzi głównie z lat 1908 - 1910, wykonane zostało w stylu zakopiańskim, zabejcowane na brązowo, ze złoceniami. Ołtarze są jednokondygnacyjne i trójprzęsłowe, z trójkątnymi zwieńczeniami. W ołtarzu głównym znajdują się gipsowe rzeźby Matki Boskiej i św. Jana Ewangelisty oraz obraz Najświętszego Serca Jezusa (sygn. Feliks Cichocki, 1905). Na zasuwie obraz Ukrzyżowania, w zwieńczeniu Bóg Ojciec w formie tonda. Tabernakulum, z tronem eucharystycznym ujętym kolumienkami, również zwieńczone jest trójkątnie. W ołtarzu bocznym lewym jest obraz bł. Czesława (sygn. także Feliks Cichocki), w prawym nowa rzeźba Matki Boskiej Fatimskiej.

          Wieloboczna ambona-kosz, z prostokątnymi płycinami, wsparta jest na ośmiobocznym filarze. W płycinach rozety, takie same ozdabiają pełny parapet schodów. Organy warszawskiej firmy Antoni Szymański pochodzą z 1909, rozbudowane zostały przez firmę Jan Zych z Wołomina. Prospekt jest trójprzęsłowy, środkowe przęsło zwieńczone trójkątnie, przęsła boczne ujęte w dwie wieże zakończone trójkątnymi szczytami z motywem „zakopiańskiego” słońca. Chrzcielnica o ośmiobocznym trzonie i misie ma nakrywę w formie ostrosłupa. Dwa konfesjonały z zapleckiem o trójkątnym zwieńczeniu dekorowane są rozetami. Kredencja (stolik na naczynia liturgiczne) również nosi cechy stylu zakopiańskiego. Stacje Drogi Krzyżowej, gipsowe, reliefowe, mają obramienia w formie kapliczek.

          Do zabytkowego wyposażenia kościoła należą m.in. barokowe (2 połowa XVIII wieku) rzeźby św. Piotra i św. Pawła, pochodzące z cerkwi unickiej, dwa barokowe krucyfiksy. Gerydon używany jako paschał (eklektyczny, koniec XIX wieku), z zielonego marmuru, w formie kolumny z wieńcem winnej latorośli – analogiczny do tego z kościoła w Rossoszu. Z początku XX wieku pochodzi neobarokowy żyrandol i neogotycka monstrancja. Powojenny jest relikwiarzśw. Andrzeja Boboli. Malowidła ścienne (w nawie głównej święci, w nawach bocznych i prezbiterium sceny z życia Chrystusa i Marii) zostały wykonane w 1966, na uczczenie millenium chrztu Polski, przez prof. Wiesława Garbolińskiego z Łodzi, ówczesnego rektora ASP. Na parapecie chóru zamocowane są portrety (malowane na blasze, pochodzące z kaplicy grobowej w Worońcu) pierwszych właścicieli Sworów z rodu Światopełk-Mirskich: księcia Kazimierza i jego żony Franciszki z Jagminów.

          Na osi kościoła, od frontu stoi murowana brama-dzwonnica, prawdopodobnie z 2 połowy XIX wieku. Ma onaformę dwóch kwadratowych wieżyczek – z płycinami w dolnej kondygnacji i półkolistymi przezroczami w górnej – zwieńczonych ostrosłupowymi hełmami.

 Źródła:

1. Józef Geresz, Z dziejów wsi i parafii Swory, Międzyrzec Podlaski 2008

2. Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. VIII, z. 2 – powiat Biała Podlaska, Warszawa 2006

3. Janusz Maraśkiewicz, Aneta Semeniuk, Drewniane budownictwo sakralne. Powiat Biała Podlaska, Lublin 2001