Dawna drewniana cerkiew unicka – jeden z kilku takich zabytków w gminie Piszczac.

          Ufundowana została w 1673 przez Annę z Szujskich Rusiecką, żonę kasztelana mińskiego, wybudowana do 1682 roku. W 1875 świątynię św. Jozafata Męczennika, w związku z prześladowaniem unitów, zamieniono na prawosławną, została wówczas gruntownie wyremontowana. Od 1921 służyła jako kaplica NMP Królowej Polski, filia rzymskokatolickiej parafii Piszczac. W 1930 erygowano w Kościeniewiczach samodzielną parafię. Ostatni remont kościół przeszedł w latach 80-tych.

Jest on orientowany, o konstrukcji zrębowej (z bali sosnowych), wzmocnionej lisicami, obustronnie oszalowany. Posadowiony na ceglanej podmurówce, więźba dachowa jest krokwiowo-płatwiowa, z jętkami .W rzucie trójdzielny – składa się z kwadratowej nawy, węższego od niej, prostokątnego i trójbocznie zamkniętego prezbiterium oraz kwadratowej kruchty (dawnego babińca) tej samej szerokości od frontu. Od północy dobudowana jest zakrystia, nad kruchtą wznosi się wieża-dzwonnica,. Nawa otwiera się na prezbiterium półkolistym łukiem tęczowym. Na zachodniej ścianie nawy nadwieszony jest chór muzyczny z balustradą z desek. Strop jest belkowy z deskowym, płaskim pułapem na jednym poziomie w nawie i prezbiterium, w kruchcie – belkowy nagi. Podłogi z desek, w prezbiterium wyniesiona o jeden stopień. Okna w szerokich obramieniach, w nawie podwojone.

To, co wyróżnia świątynię w Kościeniewiczach, to dzwonnica nadbudowana na zrębie ówczesnego babińca, w dolnej części przylegająca do frontu nawy. Taki typ cerkwi (wg podziału dokonanego przez Jana Góraka) charakterystyczny był dla XVII wieku. Na Lubelszczyźnie zachowały się jedynie trzy jego realizacje: w Kościeniewiczach (najstarsza), Ortelu Królewskim Drugim i Jarczowie. Dwie kondygnacje dzwonnicy przedzielone są dachem, górna zwieńczona arkadowym gankiem i dachem namiotowym.

Taka sama też, jak w Ortelu, jest konstrukcja dachu – wspólnego dla nawy i prezbiterium, o jednej kalenicy na tym samym poziomie, czterospadowego. Ma on duży okap, dekorowany lambrekinami wycinanymi z desek, a na szczycie sześcioboczną wieżyczkę na sygnaturkę, zwieńczoną cebulastym hełmem. Notabene dach jest kryty blachą a nie gontem – to pozostałość po remoncie z 1936, prawdopodobnie wówczas też pozbawiono analogicznej sygnaturki dzwonnicę. Cały kościół z sylwetki też jest podobny do tego w Ortelu, choć wygląda nieco skromniej – ma mniej elementów dekoracyjnych wycinanych w drewnie, brak jest podcieni. Efekt podwójnego dachu zastosowano natomiast w stojącej obok kościoła drewnianej dzwonnicy. Zbudowana na planie prostokąta, ma ściany pochyłe ku górze i lambrekin wycięty w drewnie wokół górnej połaci dachu.

Ołtarz główny, o cechach klasycystycznych, pochodzi prawdopodobnie z początku XX wieku. Większość wyposażenia kościoła jest XVIII/XIX – wieczna, to m.in. klasycystyczna waza służąca jako chrzcielnica, rokokowy feretron, barokowy krucyfiks, rokokowa monstrancja (z ornamentem rocaille i plakietkami z główkami aniołów na stopie), neogotycki kielich z warszawskiej wytwórni Czachowskiego, lichtarze (w tym mosiężne, o trzonach w formie kolumny kompozytowej wspartej na lwich łapach) oraz bogata kolekcja ornatów.

źródła:

1. Jan Górak, Typy i formy drewnianej architektury sakralnej Lubelszczyzny [w:] „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1987, z. 3-4

2. Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. VIII, z. 2 (powiat Biała Podlaska), Warszawa 2006

3. Janusz Maraśkiewicz, Aneta Semeniuk, Drewniane budownictwo sakralne. Powiat Biała Podlaska, Lublin 2001