Dzisiejsza data:

Kaplica pod wezwaniem Matki Boskiej Częstochowskiej w Ciciborze Dużym

Dawna cerkiew unicka.

          Nie wiadomo, kiedy wybudowano pierwszą świątynię w tym miejscu, obecna pochodzi z 1655 (wtedy św. Praksedy), została ufundowana przez dziedzica Ciciboru, Adama Świderskiego. Pierwszy remont przeszła w 1740 roku. Ponownego wymagała już na początku XIX wieku, ale się go nie doczekała.

          Prześladowania unii przez carat, których apogeum nastąpiło w 1875, nie ominęły i parafii w Ciciborze. Cerkiew zamieniono na prawosławną. Ówczesny proboszcz, ks. Jan Starkiewicz, nie chciał się podporządkować zarządzeniom władz i stawiał czynny opór, za co osadzono go w więzieniu w Siedlcach, gdzie zmarł. Jego grób znajduje się prawdopodobnie pod płaskim kamieniem na starym, unickim cmentarzu w Ciciborze. Wierni nie chcieli chodzić do prawosławnej cerkwi (uczęszczali do kościoła łacińskiego w Białej Podlaskiej, odległego o kilka kilometrów) ani korzystać z posługi popa. Kiedy bialski naczelnik zaproponował im po sto rubli za ochrzczenie dziecka w liturgii prawosławnej, mieli odpowiedzieć, że zapłacą i po dwieście, byleby tylko mogli pozostać przy wierze ojców. Zostali za to dotkliwie pobici, a wioskę obłożono wysoką kontrybucją.

         W 1919 budynek cerkwi został przejęty przez kościół rzymskokatolicki. Wciąż był w złym stanie, do tego podczas wojny polsko-bolszewickiej został uszkodzony przez kule armatnie. Podczas remontu w 1938 wymieniono pokrycie dachu na blachę ocynkowaną. W czasie II wojny światowej był wykorzystywany m.in. jako magazyn amunicji (wówczas też rozebrano stojącą obok dzwonnicę i ogrodzenie). Po kapitalnym remoncie w 1955 służył jako punkt katechetyczny. Od 1956 pełni funkcję kaplicy – filii parafii bł. Honorata Koźmińskiego w Białej Podlaskiej.

          Jest to świątynia orientowana, drewniana o konstrukcji zrębowej (zwęgłowana na rybi ogon), więźbie dachowej krokwiowo-stolcowej, posadowiona na podmurówce ceglanej. Zrąb z bali sosnowych jest wzmocniony lisicami, z zewnątrz oszalowany. Belkowy strop przykryty jest płaskim, deskowym pułapem. Podłogi również są deskowe.

          W rzucie to kościół salowy – jednonawowy, bez wyodrębnionego prezbiterium. Podłużna nawa jest od wschodu zamknięta trójbocznie i zakończona niską, kwadratową zakrystią na osi. Jednokalenicowy, sześciospadowy dach nad korpusem wieńczy ośmioboczna wieżyczka z cebulastą kopułką. Na zakrystii dach jest trójpołaciowy. W fasadzie na wejściem głównym znajduje się okrągłe okno, takie same są w skośnych ścianach części prezbiterialnej, natomiast w ścianach nawy – prostokątne, zamknięte półkoliście.

         Wnętrze świątyni jest otynkowane, chór przylegający do zachodniej ściany nawy, wsparty na czterech kwadratowych słupach – zamurowany. Na wyposażeniu znajduje się m.in. neorokokowa (koniec XIX wieku) kropielnica.

          Według typologii opracowanej przez Jana Góraka, świątynia w Ciciborze należy do cerkwi bezkopułowych, najczęściej występujących na Lubelszczyźnie. Nie różniły się one wyglądem od kościołów łacińskich, notabene dzisiaj należą też przeważnie do parafii rzymskokatolickich.

Źródła:

  1. Jan Górak, Typy i formy drewnianej architektury sakralnej Lubelszczyzny [w:] „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1987, z. 3-4

  2. Bolesław Górny, Monografia powiatu bialskiego województwa lubelskiego, Biała Podlaska 1939

  3. Janusz Maraśkiewicz, Aneta Semeniuk, Drewniane budownictwo sakralne. Powiat Biała Podlaska, Lublin 2001

Grafika losowa