Dzisiejsza data:

Za skromnym, jednonawowym kościołem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Milanowie kryje się słynna „ręka”. Świątynię (i cały zespół parafialny) zaprojektował Henryk Marconi, jeden z najlepszych polskich architektów pierwszej połowy XIX wieku. Jego dzieła to m.in. Hotel Europejski i kościół św. Karola Boromeusza w Warszawie.

 Kościół w Milanowie jest związany z osobą Wandy Uruskiej – Cabogi. Ówczesna właścicielka jednego z największych majątków w okolicy w 1860 przeznaczyła 2 ha gruntu i zapisała 30 tys. rubli na jego budowę. Projekt powstał w 1861, obejmował kościół, plebanię, szpital i pralnię szpitalną.

          Najpierw powstał szpital – z troski o zdrowie służby dworskiej, folwarcznej i poddanych z podległych wiosek. Duży, piętrowy budynek stanął przy drodze prowadzącej przez Wierzbówkę do Parczewa, był nieco oddalony od wsi i folwarku. Do opieki nad chorymi sprowadzono trzy zakonnice – Siostry Miłosierdzia św. Wincenta a Paulo (szarytki). Siostry udzielały pierwszej pomocy, jeśli zaszła potrzeba hospitalizacji, do dyspozycji było dziesięć łóżek. Lekarz dojeżdżał z Radzynia Podlaskiego albo Parczewa. Szpital zbudowano jeszcze przed powstaniem styczniowym, już w jego trakcie pomoc otrzymywali tu ranni partyzanci.

          Obok szpitala w następnych latach stanęła kaplica nazywaną szpitalną lub dworską, połączona z nim krytym korytarzem. Na stałe w szpitalu mieszkał kapelan, z jego posługi korzystali też mieszkańcy milanowskiego dworu, Milanowa i pobliskich wsi. Budowę kościoła władze carskie utrudniały, ostatecznie poświęcono go w 1872 roku.

        Z powodu unitów (potajemnie wspierała ich Maria Czetwertyńska, wnuczka hrabiny Uruskiej – Cabogi, której ta w międzyczasie przekazała majątek) już w 1876 kościół został zamknięty przez władze carskie. Kilka lat później także szpital. Szarytki usunięto. Po usilnych staraniach Czetwertyńskich w 1890 szpital został ponownie otwarty, ale już jako „cywilny”. Szarytki powróciły w 1905, po ukazie tolerancyjnym, otwarto też kościół. Samodzielna parafia milanowska została erygowana w 1928 (wydzielona z parafii parczewskiej). W dawnym szpitalu mieści się obecnie ośrodek zdrowia, a pralnia szpitalna to budynek mieszkalny.

W kościele, na ścianie po lewej stronie znajduje się marmurowa tablica z epitafium fundatorki. Co ciekawe – wdzięczni potomkowie pozbawili ją chyba przez pomyłkę pierwszego męża (miała ich trzech), hrabiego Michała Wielkopolskiego.

 źródła:

1. Katalog zabytków sztuki w Polsce, T.8, z.14, Warszawa 1970

2. Albin Koprukowniak, Dobra ziemskie Milanów i ich właściciele w XIX wieku [w:] Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie, Muzeum Zamoyskich w Kozłówce 2001

Grafika losowa