Dzisiejsza data:

Kościół pod wezwaniem św. Jana Ewangelisty w Klonownicy Dużej

W 1705 Karol Stanisław Radziwiłł ufundował we wsi (będącej własnością rodu w latach 1630 – 1810) cerkiew unicką, najpewniej drewnianą

           Kolejna w to miejsce, św. Jana Teologa (obecny kościół) została wzniesiona w latach 1854 – 1861 (za Katalogiem zabytków…, P. Cynalewska-Kuczma podaje daty 1845 – 1851), z fundacji Salomei i Stanisława Serwińskich, przez budowniczego Jana Alibata z Janowa. Po 1874 zamieniono ją na prawosławną, w 1919 została przejęta przez kościół rzymskokatolicki. W 1921 erygowano parafię, cerkiew została przebudowana i dostosowana do nowej funkcji. Remont wnętrza przeprowadzono w 2003, elewacji w 2005.

           Budynek frontem skierowany jest na północ, murowany z cegły i otynkowany, podpiwniczony. Ma plan centralny, trójnawowy korpus na rzucie zbliżonym do kwadratu, na narożach ujęty w ośmioboczne filary przechodzące w wieżyczki. Prezbiterium jest niższe i węższe, na planie zbliżonym do kwadratu. Od frontu na osi znajduje się prostokątny przedsionek z dwuspadowym dachem.

           Elewacje posadowione są na cokole i zwieńczone gzymsem, w korpusie także szerokim pasem fryzu (z czworolistnymi płycinami w elewacjach bocznych). Fasada jest gładka, jednoosiowa, kruchta ujęta w narożach ośmiobocznymi filarami. Prostokątne wejście w kruchcie osadzone jest w wyższej, półkoliście zwieńczonej wnęce, nad nim koliste okno. Elewacje boczne są dwuosiowe.

           Okna zamknięte są półkoliście, mają profilowane obramienia zamknięte łukiem w ośli grzbiet. Dach nad korpusem namiotowy, zwieńczony ośmioboczną wieżyczką na sygnaturkę z kopulastym, ośmiopołaciowym hełmem; nad prezbiterium trójpołaciowy; nad kruchtą dwuspadowy; na narożnych wieżyczkach ośmiopołaciowe hełmy, analogiczne do tego na sygnaturce, tylko mniejsze.

           Katalog zabytków… określa styl budowli jako neogotycki z elementami stylu mauretańskiego, brak tu jednak elementów charakterystycznych dla neogotyku. Według P. Cynalewskiej-Kuczmy była to jedna z pierwszych cerkwi w ówczesnym Królestwie Polskim, w których widoczne są próby wprowadzania narodowego stylu rosyjskiego, „rusko-bizantyńskiego” (w Rosji obowiązującego ustawowo od 1842), tu między innymi w postaci pięciu kopuł, pierwotnie cebulastych.

           Wnętrze podzielone jest na nawy trzema parami półkolistych, kolumnowych arkad (kolumny drewniane), kryte stropami, w nawie głównej z fasetą. Tęcza zamknięta łukiem koszowym. Chór muzyczny wsparty jest na dwóch drewnianych kolumnach.

           Malowidła ścienne (Trójca Św. na sklepieniu prezbiterium, Przemienienie Pańskie według Rafaela na sklepieniu nawy głównej oraz św. Maksymilian Kolbe i Jan Paweł II na ścianach naw bocznych) są współczesne.

           Ołtarz główny i dwa boczne mają cechy klasycystyczne (zapewne po 1921), w bocznych wykorzystano także regencyjne elementy snycerskie. W ołtarzu głównym znajduje się obraz św. Jana Ewangelisty z 2. połowy XIX wieku. W ołtarzu lewym współczesny obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, w antepedium Maria ze sceny Zwiastowania (tondo) z XVIII wieku, w rzeźbionym, akantowym kartuszu. W prawym ołtarzu obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem w typie Eleusy (Czułej), z inskrypcją w języku starocerkiewnym i sygnaturą Jerzy (?) Nikodemowicz Pronzinskij (1874), w rzeźbionej drewnianej sukience.

           Organy zostały zakupione między 1921 a 1927 r. Prospekt pochodzi z początku XIX wieku, do jego budowy użyto ornamentów rocaille z 2. połowy XVIII wieku. Na szczycie znajdują się barokowe, prymitywne rzeźby Dawida i dwóch aniołów. Na wyposażeniu jest eklektyczny fotel z 4. ćwierci XIX wieku, w typie mebli Jana Jakuba Simmlera oraz ludowy feretron o charakterze barokowym (zapewne z XIX wieku), z oleodrukami Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej i Św. Rodziny.

           W kościele znajdują się obrazy: Chrystusa Zmartwychwstałego z 2. połowy XVIII wieku, o charakterze ludowym; Salvator Mundi malowany na desce, z końca XVIII wieku lub początku XIX wieku (przemalowany), w rzeźbionej drewnianej sukience; zapewne XIX-wieczny obraz Św. Jerzego zabijającego smoka, o charakterze ludowym; Św. Paweł z końca XIX wieku; Ostatnia Wieczerza według Leonarda da Vinci z 4. ćwierci XIX wieku, sygnowany Zarko. Do tego rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego z 2. połowy XVIII wieku i ludowy krucyfiks z 2. połowy XIX wieku.

           Do zabytkowych paramentów liturgicznych należą: rokokowa monstrancja (2. połowa XVIII wieku) – promienista, zwieńczona koroną podtrzymywaną przez putta, z figurkami Matki Boskiej i św. Jana na ramionach; kielich barokowy, gładki (XVIII wiek) i neogotycki (lata 20. XX wieku); krzyż ołtarzowy i klasycyzujące naczynka na oleje z końca XIX wieku; ornat z haftem krzyżykowym z przełomu XIX/XX wieku, drugi z kolumną z brokatu z 2. ćwierci XVIII wieku oraz kapa z tkaniny rokokowej (2. połowa XVIII wieku).

           Drewniana dzwonnica o konstrukcji słupowej pochodzi z 2. połowy XIX wieku. Jest oszalowana, kryta dachem namiotowym pobitym blachą.

Źródła:

P. Cynalewska – Kuczma, Architektura cerkiewna Królestwa Polskiego narzędziem integracji z Imperium Rosyjskim, Poznań 2004

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. VIII, z. 2 – powiat Biała Podlaska, Warszawa 2006

 

Grafika losowa