Dzisiejsza data:

Kościół pod wezwaniem św. Anny w Tucznej

W latach 1585 – 1882 wieś należała do parafii rzymskokatolickiej w Huszczy

           Ponieważ w 1875 zlikwidowana została parafia w Kodniu, dzięki staraniom i z funduszy Róży z Potockich Krasińskiej w latach 1879 – 1882 wybudowano dla wiernych kościół w nieodległej Tucznej (według J. Czernika natomiast budowę sfinansował rząd carski). Świątynia powstała według projektu Maksymiliana Pawłowskiego z 1878, przeniesiono do niego większość wyposażenia z zamkniętego kościoła św. Anny w Kodniu. Przewodniczącym komitetu budowy był Józef Grabowski, właściciel Wólki Zabłockiej.

           Parafię w Tucznej erygowano w 1882. W późniejszych latach powiększyła się ona o teren zlikwidowanej parafii w Piszczacu i części parafii w Sławatyczach, w 1900 o Kostomłoty. W latach 1945 – 1946 przeprowadzono generalny remont kościoła, zniszczonego podczas wojny pociskami artyleryjskimi, następny w 1975.

           Kościół jest eklektyczny, z elementami neogotyckimi i neoromańskimi, murowany z cegły i otynkowany, na granitowym cokole. Fontem zwrócony na wschód. Ma rzut prostokąta, z pięcioprzęsłową nawą, zamkniętym trójbocznie prezbiterium, po bokach którego znajdują się niższe, prostokątne zakrystie, i wysoką wieżą od frontu na osi.

           Fasada jest trójosiowa, wieża kwadratowa o ściętych narożach, czterokondygnacyjna. Dwie dolne kondygnacje oskarpowane. Wejście główne w przyziemiu okala uskokowy portal z dwiema parami kolumienek o kostkowych kapitelach i półkolistym tympanonem, który ujęty jest profilowaną archiwoltą. Powyżej trójkątnego szczytu, który wieńczy dolną kondygnację wieży, znajduje się wysokie, półkoliście zamknięte okno. W trzeciej i czwartej kondygnacji zamknięte półkoliście, zdwojone przeźrocza. Elewacje wieży zwieńczone są gzymsem na kroksztynach, wyłamanym trójkątnie na osi. Po jej bokach znajdują się niższe, dwukondygnacyjne wieżyczki, dołem kwadratowe, w górze ośmioboczne.

           Elewacje boczne kościoła mają podziały ramowo-pilastrowe. Dachy kryte są blachą, nad nawą i prezbiterium dwuspadowe (ten drugi zakończony trójbocznie), nad zakrystiami pulpitowe. Nad zachodnim szczytem nawy wznosi się murowane wrzeciono na sygnaturkę. Wieże mają ostrosłupowe hełmy, środkowy zwieńczony jest krzyżem na kuli.

           Kościół jest ogrodzony otynkowanym murem, z trójprzelotową bramką na osi. W południowo-wschodniej części cmentarza przykościelnego usytuowana jest murowana kostnica.

           Wewnątrz nawa nakryta jest beczkowym stropem z ozdobną więźbą o ażurowych podporach, prezbiterium sklepione kolebką z głębokimi lunetami i hemisferycznym zamknięciem. Łuk tęczowy półkolisty. Okna zamknięte są półkoliście, w zakrystiach z nadwieszonymi, prostokątnymi zamknięciami, w bocznych ścianach prezbiterium okulusy.

           Ołtarze zostały przeniesione z kościoła w Kodniu, są barokowe z elementami regencji (1750 – 1751), wykonane przez snycerza Józefa Belowskiego. Ołtarz główny flankowany jest parą kolumn o spiralnych trzonach, ujęty w wolutowe spływy. W polu głównym znajduje się nowy obraz św. Anny Samotrzeć (1997), sygnowany E. Maksymiuk. Na zasuwie obraz Nawiedzenia NMP zapewne z około 1884, w zwieńczeniu kielich z hostią. Tabernakulum jest kopułowe, ujęte parą kolumienek o spiralnych trzonach, w zwieńczeniu rzeźba baranka. Po bokach ołtarza stoją neoklasycystyczne (koniec XIX wieku) rzeźby św. św. Piotra i Pawła.

           Dwa ołtarze boczne ujęte są w pary ukośnie wysuniętych, kanelowanych pilastrów, mają trapezoidalne zwieńczenia ujęte wolutami. W lewym znajduje się obraz Matki Boskiej Częstochowskiej z 4. ćwierci XIX wieku, na zasuwie XIX-wieczna kopia obrazu Matki Boskiej Kodeńskiej, w zwieńczeniu obraz św. Konstancji z 1750 (zapewne pędzla Benedykta Pawłowskiego). W prawym obraz św. Józefa z Dzieciątkiem, sygn. Edward Jarmosiewicz (1947), w zwieńczeniu obraz św. Jana Chrzciciela (1750, zapewne także Benedykta Pawłowskiego).

           Regencyjna ambona (1750 – 1751), przeniesiona z Kodnia, także wyszła spod ręki Józefa Belowskiego. Jej czworoboczny korpus ma wklęsłe ścianki, baldachim zwieńczony jest akantowymi kartuszami i rzeźbą orła na kuli. Parapet schodów zdobią medaliony z malowanymi popiersiami św. św. Piotra i Pawła, zapewne z około 1884, wtórnie osadzonymi lub gruntownie przemalowanymi. Chrzcielnica i dwie kredencje są neoklasycystyczne (około 1882), jeden konfesjonał neobarokowy (początek XX wieku), drugi wykonany na jego wzór w 1978.

           Chór muzyczny drewniany, na czterech filarach, z pełną balustradą. Umieszczono na niej barokowe rzeźby (koniec XVII wieku) z kościoła w Kodniu: kartusz z herbem Lis, drugi z Ręką zbrojną i pośrodku hermę anielską w geście oranta. Organy są późnobarokowe (1711), autorstwa organmistrza Marcina Woźnickiego, przeniesione z Kodnia, po 1882 przebudowane. W zwieńczeniu prospektu rzeźby króla Dawida i para aniołów, uszy i kotary z ażurowej wici roślinnej.

           Na wyposażeniu jest feretron barokowy (1. połowa XVIII wieku), regencyjny (2. ćwierć XVIII wieku) – przeniesiony z Kodnia, z herbem Sapiehów i Radziwiłłów oraz neobarokowy (2. połowa XIX wieku). W kościele znajdują się między innymi dwa barokowe obrazy z Kodnia, autorstwa Benedykta Pawłowskiego (1750): Apoteoza św. Jana Nepomucena i Wizja św. Kajetana. Na więźbie porozmieszczane są liczne fragmenty snycerskie z końca XVII wieku, także przeniesione z Kodnia: główki anielskie w małżowinowych kartuszach, fragmenty festonów.

           Wśród zabytkowych sprzętów liturgicznych jest między innymi barokowa monstrancja (1690 – 1695), z owalną glorią i reservaculum w kształcie serca otoczonego wicią akantową, w której umieszczone są półpostaciowe przedstawienie Boga Ojca i putta trzymające Arma Christi; na owalnej czteropolowej stopie repusowany ornament akantowy i koliste medaliony z emblematami Arma Christi.

           Oprócz niej kielichy: regencyjny (1751), zapewne z Kodnia, z ośmiodzielną kolistą stopą, czworobocznym wazonowym nodusem i ażurowym koszyczkiem z ornamentu rocaille; barokowy (około połowy XVIII wieku) – gładki, z gruszkowym nodusem i puklowanym otokiem stopy; o charakterze barokowym (według inskrypcji z 1843), gładki; neogotycki (1878) – z reliefowymi przedstawieniami Ewangelistów w medalionach na koszyczku, ich symbolami na kulistym nodusie oraz symbolami Wiary, Nadziei i Miłości wokół tulei trzonu.

           Sporo jest platerowanych naczyń liturgicznych z XIX/XX wieku: puszka, relikwiarz Drzewa Krzyża Św. (z owalną, promienistą glorią z obłoków), neogotycki krzyż ołtarzowy, neogotycki krzyż procesyjny (według napisu z 1888, pamiątka ocalenia rodziny carskiej z katastrofy kolejowej), lichtarze. Do tego między innymi ornaty z XVIII - XIX wieku. Dzwon z 1820, fundacji ks. Szymona Paliszewskiego, także został przeniesiony z Kodnia.

Źródła:

J. Czernik, 125 lat parafii rzymskokatolickiej pw. św. Anny w Tucznej (1882–2007), Biała Podlaska 2008

Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. VIII, z. 2 – powiat Biała Podlaska, Warszawa 2006

Grafika losowa