Kościół pod wezwaniem św. Tomasza Becketa w Targowisku

           Pierwszy kościół w Targowisku miał istnieć już w XI wieku. Według tradycji parafia została erygowana w 1293, była wzmiankowana w 1334. Drewniany kościół (być może ten pierwszy) wspomina Jan Długosz. Następny mógł pochodzić z 1659, spłonął w 1740.

           Obecny został wzniesiony w 1746, z fundacji proboszcza Bonifacego Brodowskiego, jednocześnie właściciela wsi. Konsekrował go w 1751 biskup Kajetan Sołtyk. Kościół był odnawiany w 1858, w latach 1923 – 1930 przeszedł gruntowną restaurację związaną też z przekształceniami (podwyższenie prezbiterium i zakrystii, założenie pozornych sklepień, posadzka). W 1970 został pomalowany wewnątrz (polichromia na sklepieniu nawy głównej i prezbiterium). Obecnie jest w trakcie kompleksowego remontu.

           Kościół jest orientowany, drewniany o konstrukcji zrębowej, oszalowany pionowo z listwowaniem, na nowszym podmurowaniu ceglanym, wewnątrz otynkowany. Korpus jest prostokątny, trójnawowy, prezbiterium węższe, wydłużone, zamknięte trójbocznie. Przy nim od północy i południa znajdują się prostokątne przybudówki (zakrystia i skarbiec). Przy nawie od zachodu wznosi się kwadratowa wieża o konstrukcji słupowo-ramowej (być może dobudowana w 1858). Dwie prostokątne przybudówki po jej bokach mieszczą przedsionek i schody na chór.

           Wieża jest trójkondygnacyjna. W przyziemiu znajduje się obszerna kruchta, na piętrze chór muzyczny otwarty do nawy głównej. Dwie dolne kondygnacje wieży mają lekko pochyłe ściany, górna podkreślona jest ząbkowaniem szalunku. Wieża nakryta jest niskim, namiotowym daszkiem, z którego wyrasta cebulasty hełm z wysoką latarnią zakończoną kopułką. Dachy nad nawą i prezbiterium dwuspadowe (ten drugi niższy, zakończony trójbocznie). Nad nawą wznosi się ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę o sylwetce zbliżonej do hełmu wieży. Nad przybudówkami dachy pulpitowe. Wszystkie dachy i hełm wieży kryte blachą.

           Wewnątrz nawa i prezbiterium nakryte są pozornymi sklepieniami, w nawie o przekroju trapezu, z zaskrzynieniami, które wsparte są na trzech parach ośmiobocznych słupów (oddzielają one nawy boczne). Sklepienie w prezbiterium ma formę zbliżoną do kolebkowego – w przekroju złożone jest z pięciu odcinków prostych. Wąskie nawy boczne nakryte są stropami. Na belce zawieszony krucyfiks, zapewne z XVIII wieku.

           W oryginalny sposób rozwiązane jest oświetlenie podwyższonego prezbiterium. Okna, w zewnętrznej ścianie osadzone prosto, wewnątrz wypadają w pochyłej części sklepienia (jak w lukarnach lub lunetach), gdyż są umieszczone znacznie wyżej niż okna naw bocznych.

           Ołtarz główny i dwa boczne przy tęczy są nowe lub gruntownie przekształcone i uzupełnione w latach 1920 – 1930. Znajdują się w nich XVIII-wieczne rzeźby – w ołtarzu głównym dwóch niezidentyfikowanych świętych biskupów nad bramkami, a ponadto św. św. Piotra, Pawła, Barbary i Apolonii w zwieńczeniu. Pośrodku umieszczony jest obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem (XVII wiek), w srebrnej sukience z 1. połowy XVIII wieku, z niewidocznym herbem, na zasuwie obraz Ukrzyżowania (po połowie XIX wieku). Tabernakulum jest rokokowe. W ołtarzu lewym znajduje się obraz św. Rodziny ze św. św. Anną i Janem Chrzcicielem (1. ćwierć XVII wieku), malowany na desce, przemalowany, na zasuwie obraz św. Walentego z 2. połowy XVIII wieku, w zwieńczeniu obraz św. Katarzyny Sieneńskiej. W prawym ołtarzu rzeźby św. Jana Nepomucena i niezidentyfikowanego biskupa, w zwieńczeniu obraz św. Antoniego Padewskiego.

           Dwa ołtarze umieszczone po bokach nawy mają formę owalnych ram empirowych (1. połowa XIX wieku) ze współczesnymi obrazami, zawieszonych ponad mensami. W lewym jest obraz św. Józefa z Dzieciątkiem, w prawym św. Michała Archanioła.

           Chrzcielnica, z rzeźbą św. Jana Chrzciciela, ma cechy rokokowe. W kościele znajduje się ludowy feretron z 1811, z obrazami św. Małgorzaty i św. Stanisława biskupa, mosiężny świecznik z XVIII wieku, dwa obrazy w analogicznych, barokowych ramach – św. Józefa z Dzieciątkiem (zapewne XVIII-wieczny) oraz św. Michała Archanioła (1853), ludowy obraz Św. Trójcy, ludowy krucyfiks, barokowe XVIII-wieczne rzeźby.

           Do zabytkowych sprzętów liturgicznych należy monstrancja z 2. połowy XVII wieku, z nodusem i stopą regencyjną; trzy gładkie kielichy z XVIII wieku; relikwiarz regencyjny (około 1720 – 1740) i drugi w kształcie krzyża (około połowy XVIII wieku); miedziane miska i kociołek na wodę święconą (XVIII wiek); ornaty i kapy z XVIII wieku. Księgozbiór liczy kilkaset tomów z XVI – XIX wieku, przeważnie o treści teologicznej.

           Drewniana dzwonnica typu „brogowego”, o konstrukcji słupowej, oszalowana została wzniesiona w XVIII wieku, gruntownie przekształcona około 1920 – 1930 r. Jest kwadratowa, dwukondygnacyjna. Górna kondygnacja przepruta jest parą półkoliście zamkniętych przeźroczy w każdej elewacji. Dach jest namiotowy, kryty blachą.

           Na cmentarzu przykościelnym znajduje się kamienny nagrobek Anieli Wierawskiej (zm. 1836).

                                                                                Opracowała Marta Goździk

Źródła:

J. Górak, Kościoły drewniane Zamojszczyzny, Zamość 1986

Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. VIII, z. 8 – powiat krasnostawski, Warszawa 1960