Dzisiejsza data:

Kościół pod wezwaniem św. Stanisława Kostki w Hrubieszowie

Dzisiejszy kościół to dawna parafialna cerkiew greckokatolicka św. Mikołaja.

            Nie wiadomo, kiedy erygowano parafię, pierwotnie zapewne prawosławną. Cerkiew, usytuowana w północno-wschodniej części miasta istniała tu przed 1630 rokiem. W 1731 roku była wzmiankowana jako drewniana. Murowaną wzniesiono w latach 1795-1828 według projektu architekta Losy de Losenau (według A. Wiatrowskiego została wykończona w 1810 roku). Stara podczas wojen napoleońskich służyła za arsenał, potem została rozebrana. Nową świątynię przed 1875 rokiem zamieniono na prawosławną. Była remontowana w 1910 roku (między innymi wzmocniono ją na zewnątrz skarpami), w 1918 roku została rekoncyliowana na kościół rzymskokatolicki. W 1953 roku została odnowiona. Początkowo funkcjonowała jako kościół rektoralny, później filialny parafii św. Mikołaja, od 2001 roku to kościół parafialny oo. bernardynów oraz Sanktuarium Matki Bożej Sokalskiej (od 2002 roku).

Kościół jest położony na wysokiej skarpie nad rzeką Huczwą, murowany z cegły i otynkowany, barokowo-klasycystyczny. Prezbiterium zwrócony jest na północ. Nawa jest prostokątna, trójprzęsłowa, z węższym i niższym prezbiterium, zamkniętym półkoliście. Od zachodu przy prezbiterium znajduje się prostokątna zakrystia, od wschodu czworoboczna kruchta, zapewne z 1888 roku. Łączy ona cerkiew z dawną dzwonnicą (obecnie kaplicą). Nawę od frontu poprzedza czworoboczna kruchta, zapewne z około połowy XIX wieku.

Elewacja frontowa oraz kruchta przed nią zwieńczone są trójkątnymi, ogzymsowanymi szczytami. W szczycie nawy jest płytka, półkoliście zakończona i ogzymsowana wnęka. Nawę ożywiają pilastry podtrzymujące skromne gzymsy, naroża kruchty ujęte są parami pilastrów. Otwory okienne zamknięte są łukiem półkolistym, mają profilowane obramienia. Dachy nad nawą (z wieżyczką na sygnaturkę z 1953 roku) i kruchtami dwuspadowe. Nad prezbiterium nieco niższy od dachu nawy, dwuspadowy, z połową stożka nad absydą. Wszystkie dachy kryte są blachą.

Wewnątrz ściany rozczłonkowane są pilastrami podtrzymującymi wydatny gzyms. Pilastry ujmują wnęki zamknięte łukiem koszowym. Kościół nakryty jest sklepieniem kolebkowo-krzyżowym na gurtach. Chór muzyczny jest murowany, trójdzielny, wsparty na arkadowych filarach.

W drewnianym ołtarzu głównym, ujętym dwiema parami kolumn umieszczony jest XIX-wieczny obraz Matki Boskiej Sokalskiej. W prawym ołtarzu bocznym znajduje się barokowy obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem (być może XVII wiek), w XVIII-wiecznej sukience z blachy.

Na wyposażeniu jest także ikona św. Jerzego z XVIII-XIX wieku, ze złotym, rytym tłem; barokowo-ludowy (1. połowa XIX wieku) obraz Chrystusa przy słupie; barokowo-ludowy krucyfiks (XIX wiek); dwie XVIII-wieczne monstrancje (barokowa i regencyjna) oraz barokowy kielich (XVII/XVIII wiek).

Budowę pierwotnej dzwonnicy rozpoczęto w 1780 roku, jeszcze obok drewnianej cerkwi. W 1870 roku została ona odnowiona, a w roku 1888 przebudowana na kaplicę. Jest murowana z cegły i otynkowana, prostokątna, dwukondygnacyjna. Od północy ma dobudowaną wtórnie parterową, półkolistą absydę. Wewnątrz parter nakryty jest sklepieniem kolebkowym, piętro krzyżowym. Dach dwuspadowy, z trójkątnymi szczytami od północy i południa. Nad absydą dwuspadowy, zakończony połową stożka, wszystkie kryte blachą.

Aktualna dzwonnica, położona w południowo-zachodnim narożu cmentarza przykościelnego, została wybudowana w roku 1868. Jest murowana, dwukondygnacyjna, z boniowanym parterem. W górnej kondygnacji, ujętej na narożach pilastrami, znajdują się półkoliście zamknięte otwory dzwonne w obramieniach. Dach dwuspadowy, z trójkątnymi szczytami od północy i południa. Wewnątrz dzwon z 1770 roku ufundowany przez Antoniego Komorowskiego, stolnikiewicza bełskiego. Drewniana plebania pochodzi z początku XX wieku.

źródła:

1. Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. VIII – woj. lubelskie, z. 6 – powiat hrubieszowski, Warszawa 1964

2. A. Wiatrowski, Dzieje Hrubieszowa w świetle źródeł, dokumentów i zabytków historycznych, [S.l. : s.n.] 1957

Grafika losowa