Dzisiejsza data:

Kaplica pod wezwaniem Wszystkich Świętych w Czułczycach

Pierwszy kościół w Czułczycach według miejscowej tradycji ufundował Władysław Jagiełło.

            Parafia została erygowana (powtórnie?) w 2. połowie XV wieku lub początku XVI wieku, prawdopodobnie przez Smoków-Ślepowronów. Kościół był wzmiankowany w XVI wieku i na początku XVII wieku (istniał w 1604). Kolejne wybudowano po 1637 i około 1714.

Następny (dzisiejsza kaplica) powstał w 1764 z fundacji Eleonory Wilskiej, starościny czułczyckiej (?) i staraniem proboszcza ks. Szymona Dolińskiego. Został benedykowany w 1768, konsekrowany w 1832. Był restaurowany w latach 1880 - 1883 i w 1973. Od 1945 pełni funkcję kaplicy cmentarnej, część wystroju przeniesiono wówczas do nowego kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Rocha (dawnej cerkwi prawosławnej).

Budynek jest orientowany, drewniany (najstarszy tego typu w obecnym powiecie chełmskim), konstrukcji zrębowej. Na zewnątrz oszalowany i wzmocniony lisicami. Nawa w planie zbliżona jest do kwadratu, z kwadratową kruchtą od zachodu. Prezbiterium jest węższe, prostokątne, zamknięte trójbocznie. Po jego bokach znajdują się dwie prostokątne zakrystie (tę od południa zamieniono na przedsionek).

Na zewnątrz elewacje obiegają profilowane gzymsy: cokołowy i wieńczący. Dach nad nawą jest dwuspadowy, z ażurową sygnaturką zwieńczoną cebulastym hełmem, nad prezbiterium nieco niższy, wielospadowy, Wszystkie kryte blachą (pierwotnie gontem).

Wewnątrz budynek nakryty jest płaskimi stropami. Otwór tęczowy zamknięty półkoliście, ozdobnie wycinany na osi. Późnobarokowy chór muzyczny wsparty jest na dwóch profilowanych słupach. Jego parapet zdobi dekoracja snycerska o motywach zwisów kwiatowych i girland. Na osi znajduje się drewniany kartusz z herbami Krzywda Rzewuskich i Pilawa Potockich, po bokach dwa kartusze z herbami Bończa Kunickich i Jastrzębiec Sługockich (wszystkie trzy zapewne Stanisława Kunickiego starosty czułczyckiego 1774). Kartusze mają bogate obramienia z panopliami, z 2. połowy XVIII wieku.

Ołtarz główny i dwa boczne są rokokowe (po 1777), być może autorstwa Michała Filewicza, z rzeźbami puttów. W głównym znajduje się XVIII-wieczny obraz Wszystkich Świętych. Pośrodku lewego ołtarza późnobarokowy obraz NMP Assunty (XVIII wiek) w srebrnej sukience, a w zwieńczeniu obraz św. Tekli (XIX wiek? ). W prawym ołtarzu obraz św. Franciszka z Asyżu (2. połowa XVIII wieku), przypisywany Szymonowi Czechowiczowi.

Prospekt organowy jest późnobarokowy (2. połowa XVIII wieku). W kościele znajduje się też barokowy obraz niezidentyfikowanego świętego (około 1700), trzy późnobarokowe obrazy świętych (Stanisława biskupa, Walentego i Michała Archanioła), ludowy obraz Matki Boskiej Sokalskiej (XVIII wiek) oraz ludowe rzeźba Chrystusa Pojmanego i krucyfiks.

Do zabytkowych sprzętów liturgicznych należy między innymi gładka puszka z XVIII wieku; mosiężny, rokokowy relikwiarzyk (2. połowa XVIII wieku) z herbami Jastrzębiec Sługockich i Bończa Kunickich rytymi w kamieniu półszlachetnym; cynowy krzyż ołtarzowy (XVII - XVIII wiek); miedziany kociołek na wodę z przelomu XVIII/XIX wieku.

Na cmentarzu przy kaplicy znajduje się drewniana kapliczka z 1933, z ludową rzeźbą św. Jana Nepomucena oraz nagrobki Cieszkowskich: Augustyny (zm. 1849) i Albiny ze Świrskich (zm. 1855).

Dzwonnica stojąca przy południowo-wschodnim narożniku kaplicy pochodzi zapewne z początku XIX wieku. Jest drewniana, o konstrukcji słupowej, oszalowana, na rzucie kwadratu. Górna kondygnacja, węższa, z prześwitami, nakryta jest dwuspadowym dachem. Dolna nakryta skośnymi, pulpitowymi zadaszeniami.

źródła:

1. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. VIII, z. 5 - powiat chełmski, Warszawa 1968

2. S. Korpysz, Z. Lubaszewski, Obiekty zabytkowe Chełma i powiatu chełmskiego: zabytki architektury i budownictwa, Chełm 2009

Grafika losowa