Dwór i park w Zamieściu

Folwark Zamieście został wydzielony pod koniec XIX wieku z dóbr Świerże, prawdopodobnie przez Aleksandrę Marię z Jałowieckich Orsetti.

           W tym samym czasie powstał tu murowany dwór, otoczony symetrycznie rozplanowanym parkiem. W skład folwarku wchodziły również zabudowania gospodarcze, złożone z siedemnastu budynków (między innymi kuźnia, chlewnia i owczarnia). Do 1934 dzierżawiła go rodzina Englertów, właściciele mieszkali w pobliskich Świerżach. Po sprzedaży pozostałych dóbr rodzina Orsettich osiadła w Zamieściu na stałe.

           Podczas II wojny światowej budynek dworu zajmowała niemiecka straż graniczna. Po wojnie majątek przejęło państwo, został on rozparcelowany, zabudowania uległy dewastacji. Dwór był użytkowany jako Izba Porodowa (początkowo planowano utworzenie w nim szkoły). W latach 60-tych został wyremontowany i jednocześnie przebudowany (dodano przeszklony ganek od ogrodu i zmieniono pokrycie dachu z gontu na blachę). Obecnie jest tylko częściowo wykorzystywany do celów mieszkalnych. W ostatnich latach został częściowo odnowiony, rozebrano również przybudówkę od zachodu. W 1995 zespół dworski został wpisany do rejestru zabytków.

           Budynek dworu jest murowany i otynkowany, na rzucie prostokąta, frontem zwrócony na wschód. Siedmioosiowa elewacja frontowa poprzedzona jest na osi głównej czterokolumnowym portykiem toskańskim, osłaniającym wejście główne. Nad nim znajduje się balkon z metalową balustradą i murowanymi postumentami. Wystawka w dachu powyżej (z otworem drzwiowym) ma trójkątny, ogzymsowany szczyt z owalnym, również ogzymsowanym otworem pośrodku. W dachu elewacji ogrodowej również znajduje się wystawka (facjata), z dwoma oknami, nakryta trójpołaciowym dachem. Od południa jest drugie wejście, ponad nim w szczycie dwa okna. Budynek nakrywa wysoki dach naczółkowy.

           Park otaczający dwór zajmuje powierzchnię 2 ha. Pomimo znacznej dewastacji zachowały się ślady zasadniczych podziałów regularnych oraz altany grabowe. Od wschodu znajduje się szpaler kasztanowców. Od północy szpaler złożony ze świerków, jesionów wyniosłych, brzóz i topoli osik. Od zachodu pozostałości szpaleru świerkowego oraz dwa okazałe dęby szypułkowe. Południową granicę stanowi droga dojazdowa do dworu. Równolegle do niej biegnie aleja spacerowa. Przed dworem znajduje się niewielki gazon. W północno- wschodniej części parku znajduje się altana grabowa o średnicy 7 m. Jest ona połączona ukośną aleją grabową, o długości 41 m, z kolejną altana grabową. Jeszcze jedna aleja grabowa usytuowana jest w południowej części parku. Całość, o zarysie czworokąta, otaczają żywopłoty grabowo-świerkowe.

źródła:

S. Korpysz, Z. Lubaszewski, Obiekty zabytkowe Chełma i powiatu chełmskiego. Zabytki architektury i budownictwa, Chełm 2016

A. Wawryniuk, Leksykon miejscowości powiatu chełmskiego, Chełm 2002