Cerkiew św. Trójcy w Tarnogrodzie

           Należy do dekanatu Zamość diecezji lubelsko-chełmskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

zobacz prezentację ...

           Pierwsza cerkiew w Tarnogrodzie, wtedy prawosławna, została wybudowana w latach 1567-1569, później zamieniona na greckokatolicką

           Obecną wzniesiono w latach 1870–1875 (P. Cynalewska–Kuczma podaje daty 1868–1872) ze środków rządowych. Budowane wtedy na Chełmszczyźnie świątynie unickie miały zbliżać grekokatolików do Cerkwi rosyjskiej, dlatego ich architektura zawierała wyraźne elementy wschodnie (zazwyczaj plan krzyża i wyraźnie wyodrębnione trzy części: przedsionek, nawa i pomieszczenie ołtarzowe). W 1875 cerkiew zamieniono na prawosławną.

           Zabytkowa cerkiew znajduje się na wysokim wzgórzu przy ul. 22 lipca.

           Jest ona murowana z cegły, zbudowana na planie krzyża. Środkowa część jest wyższa, nakryta dachem namiotowym. Wieńczy ją ośmioboczna sygnaturka z niewielką, cebulastą kopułką. Boczne ramiona krzyża mają dachy dwuspadowe. Pomieszczenie ołtarzowe zamknięte jest prosto. Z przedsionka wyrasta wieża – dzwonnica, w dolnej kondygnacji kwadratowa, w górnej ośmioboczna. Nakryta jest ona ośmiopołaciowym dachem zwieńczonym latarnią z cebulastą kopułką na szczycie. Elewacje zdobione są klasycystycznym detalem (pilastry, gzymsy, obramienia półkolistych otworów okiennych i drzwiowych).

           Wnętrze cerkwi jest polichromowane, nawę od prezbiterium oddziela piękny ikonostas pochodzący z drugiej połowy XIX wieku, rozbudowany w katach 2002-2003. Na lewo od ikonostasu znajduje się Tarnogrodzka Ikona Matki Bożej – XVI-wieczny wizerunek maryjny otaczany szczególną czcią. Zgodnie z napisem umieszczonym z tyłu ikony pochodzi ona z XVI wieku. W 1908 roku miejscowe bractwo prawosławne ufundowało dla ikony srebrną koszulkę. Po II wojnie światowej, w czasie wysiedlenia prawosławnych Ukraińców, ikona zaginęła. Jej losy przez długie lata były nieznane. Dopiero w 2008 roku została ona odnaleziona podczas remontu strychu katedry Przemienienia Pańskiego w Lublinie. Była poważnie uszkodzona i wymagała natychmiastowej konserwacji. W 2012 roku, 10 listopada, została uroczyście wniesiona do cerkwi. Wówczas odnowiono jej kult. W 2010 roku ordynariusz diecezji lubelsko-chełmskiej, arcybiskup Abel, dekretem z dnia 20 września ustanowił 11 listopada dniem pamięci liturgicznej tarnogrodzkiej ikony Matki Bożej. Od tego roku uroczystości w Tarnogrodzie zapoczątkowały nową tradycję w życiu cerkwi na ziemi biłgorajskiej. Po prawej stronie – ikona św. Leoncjusza i drugi jego wizerunek z cząstką relikwii.

           Obok cerkwi znajdują się trzy nagrobki dawnych administratorów parafii oraz dwie mogiły dzieci kapłanów służących w cerkwi. Za prezbiterium, na terenie obiektu, znajduje się metalowy krzyż prawosławny.

Główne uroczystości:

           dzień pamięci liturgicznej tarnogrodzkiej ikony Matki Bożej – 11 listopada

źródła:

P. Cynalewska-Kuczma, Architektura cerkiewna Królestwa Polskiego narzędziem integracji z Imperium Rosyjskim, Poznań 2004

Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. VIII, z. 3 – powiat biłgorajski, Warszawa 1960